دلفین ها در خواب هایم شنا میکنند

درباره کتاب:

حسن همایون: یک: «دلفین ها در خواب هایم شنا می کنند» نخستین مجموعه شعر ساره دستاران در دو فصل «هویج افتاد» و «ناگهان ابر در آینه» دربرگیرنده شعر های این شاعر نوشته شده در سال های دهه 80 به تازگی از سوی نشر آموت منتشر شده است. در این یادداشت بنای نقد ندارم و به مرور و معرفی این مجموعه می پردازم: پیش از هر چیز آن شعر را که از همه شعر های این مجموعه دوست دارم و به نوعی بیشتر می شناسمش پیش می کشم: شعر سفر: «گاهی وسط کار/ رها می کنم و/ می روم/ تا دریای شمال/ دریای جنوب/ می سی سی پی/ با همین قایق کاغذی روی میزم». این شعر مدخل خوبی است برای راه پیدا کردن به مکانیزم تخیل نزد خانم شاعر، به واقع در این مجموعه شاعر دو ابژه «روزمر گی» و «خیال پردازی» را به عنوان استراتژی های اغلب شعر هایش انتخاب کرده است و بر اساس این دو محور است که شعر های این مجموعه در تنوع مضمونی و زاویه دید و پرداخت رقم خورده است. بسامد بالای کلمه روز و دیگر کلمه های مشتق از آن و هم خانواده اش، همچنین تاکید بر آنچه معطوف به فرآیند زیست هرروزه است، من مخاطب را بر آن می دارد تاکید کنم روز مر گی به عنوان یکی از محورها ی مجموعه شعر های این کتاب عمل می کند. دیگر آنکه تخیل شاعر در مواجهه با همین ملال ناشی از روز مر گی است که خیال پردازی خاص شعر های این مجموعه را رقم می زند. دقیق تر بگویم راوی برای تحقق شعر به دوردست ها نمی رود و از همین اتفاق های معمول بهره می گیرد و با تخیلی قوی سعی می کند موقعیت کلیشه شده در بطن و حاشیه زندگی هرروزه را به چالش بکشد و ما را با شکلی دیگر از زندگی روبه رو کند. دلیل دیگر انتخاب شعر «سفر» هم مساله شخصی است. ماجرا ساده است: این قایق کاغذی که راوی از آن حرف می زند یا آن را پیش می کشد تا تخیلش را به کار بیندازد، برای من اما اسباب بازی بود به شکلی دیگر. گاهی وقت ها چشم همکار و دوست عزیز ساره دستاران را می پاییدم تا آن را از سر میز کارش دودر کنم، اما هر بار به شکلی ناکام می ماندم! همان میز کار گوشه دیوار گروه فرهنگی خبرگزاری ایسنا در آن ساختمان قبلی این رسانه را می گویم.

دو: دیگر آنکه در معرفی مجموعه شعر «دلفین ها در خواب هایم شنا می کنند» باید بگویم شاعر عموما سعی بر ایجاز دارد و عمده شعر های کتاب کوتاه است. همچنین زبان و نثری روان دارد، شاعر برای تحقق شعر و ادبیات به زبان تا آنجا پرداخته است که بتواند تخیلش را شکل داده و منتقل کند: برخلاف تلقی هایی از شعر که با دست بردن در ارکان جمله و جابه جایی و همچنین مراعات سازی و بازی های زبانی در پی دستیابی به شعر است. در این مجموعه شاعر اما سعی دارد با اعتماد به زبان معیار و همچنین کمترین دست بردن در ارکان جمله، از طرفی بهره گیری از تخیلی اثر گذار و حسی جاندار به شعر دست پیدا کند و مخاطب را همراه کند.

سه: دیگر آنکه با وجود افول یا فرو کش کردن تب استفاده شاعران جوان از عموم قالب های کلاسیک از جمله غزل، اما تب تغزلی نویسی و رویکرد های لیریک در شعر نه تنها کم نشده است بلکه بر خیل علاقه مندان این رویکرد هرروزه افزوده می شود. مجموعه «دلفین ها در خواب هایم شنا می کنند» هم از این رویکرد خوشایند و مورد پسند مخاطب و شاعر شانه خالی نمی کند و عمده شعر های این مجموعه در این فضا نوشته شده است: در عین حال شاعر در مجموعه «دلفین ها در خواب هایم شنا می کنند» به مصائب آدم ایرانی مانده در گرفتاری های سنت و تجدد بی اعتنا نیست و سعی می کند از منظری فردی به موضو ع های عام و فراگیر مبتلابه ما بپردازد: از جمله به مفاهیم بی اعتمادی، دروغ و همچنین خیانت و تنهایی که در شمار مسائل اجتماعی است، که به آنها می پردازد.

چهار: در بند پایانی یادداشت بر این مجموعه ترجیح من اما این است که چند شعر از مجموعه «دلفین ها در خواب هایم شنا می کنند» را بخوانیم: شعر زندانی «دیوارها را ورق می زنی/ که زندگی ات شده اند / آینه ات، دفترت، منظره ات / دیوارها همه زندگی ات شده اند / خط می کشی و / ورق می زنی». دیگر شعر سکانس آخر «فایده یی ندارد/ کلنجار رفتن با زندگی /مثل حرف زدن / با شخصیت های فیلم ها/ دست آخر/ کاری را می کنند/ که کارگردان می گوید». شعر دیگر سقوط «بلیت یک طرفه/ و عکس دختری که تنها می ماند/ شوخی تلخی است زندگی/ وقتی هر چیزی راهش را گم می کند/ مثل هواپیمایی که فرود آمد/ تا تو اوج بگیری». از دست ما خاطره باز ها... این شعر هم اما خاطره تلخی دارد. وقتی نوشته شد که همکاران ما حسن قریب و اسماعیل عمرانی برای ماموریت رفتند، اما هواپیمای سی- 130 سقوط کرد و همراه دیگر همکاران خبرنگار و عکاس مان از دنیا رفتند. شعر دیگر شب «پیش از خواب / می چرخم به سمتش/ حرفی نمی زنیم / به هم نگاه می کنیم / من و/ دیوار روبه رو» نمونه هایی از شعر های این مجموعه هستند.

پنجم: اشتباه می کردم که چهار آخرین بند این یادداشت باشد: به اعتقاد من ِ خبرنگار کتاب بخشی از معرفی یک کتاب، گزارش از سانسورشده های کتاب است، ولو اینکه به مذاق برخی خوش نیاید. مجموعه شعر «دلفین ها در خواب هایم شنا می کنند» هم با وجود اینکه مانند همه کتاب های چاپ شده در ایران از ممیزی می گذرد، اما سعی کرده است تا حدی تشخص خودش را نشان دهد و مشمول این اتفاق ناخوشایند نشود که بسیاری از کتاب ها بعد از دریافت مجوز شبیه هم می شوند، در حالی که پیش از ارسال برای دریافت مجوز هر کدام تا حدی تشخصی نسبت به دیگر آثار شعر دارند. باری از این مجموعه هم شعر هایی حذف شده است که اینجا شعر «تار و پود» را می خوانیم: «مثل نخ هایی / که بالامی روند/ از دار قالی / شکل می گیرم/ زیبا می شوم/ ...