کانت و فلسفه علم

کانت و فلسفه‌ی علم اثر مایکل فریدمن، استاد فلسفه‌ی دانشگاه استنفورد است. این کتاب با ترجمه‌ی سعید جعفری منتشر شده است. مایکل فریدمن، استاد شناخته‌شده‌‌ای است که از جنبه‌ی نوکانتی به فلسفه‌ی علم می‌نگرد. اهمیت دستگاه نوکانتی در نظر فریدمن آن‌قدر مهم است که هسته‌ی بنیادی مباحث اساسی فلسفه‌ی قرن بیستم را به این دستگاه مرتبط می‌داند.

در خصوص فلسفه‌ی علم، نویسنده‌ی کتاب کانت و فلسفه‌ی علم معتقد است، بعد از همه‌ی انقلاب‌های علمی که با هر یک از آن‌ها مبانی علوم دقیقه به لرزه افتاده‌اند، آن‌چه هنوز پابرجاست، نگرشی است بازنگری‌شده از مفهوم پیشینی کانت، منتها در شکل نسبی‌شده و تاریخی. در کتاب کانت و فلسفه‌ی علم که گزیده‌ای است از مقالات مایکل فریدمن، چند نکته‌ی حائزاهمیت وجود دارد. هر مقاله مستقل و به موضوعی خاص اختصاص داده شده است. به عنوان مثال، در یکی از مقالات، ادعای نویسنده درباره‌ی هندسه‌ی نسبیت عام بسیار قابل‌توجه است: «قصد من احتجاج برای این مدعاست که، در واقع امر، هندسه باز‌ هم به معنایی و به‌نوعی، پیشینی ترکیبی از کار در‌می‌آید.» به نظر فریدمن، در خصوص آینده‌ی پیشینی نسبی‌شده و تاریخمند، یعنی هسته‌ی آن‌چه او پویایی خرد می‌نامد، سخنی به قطع و یقین نمی‌توان گفت.

او تاریخ‌باوری پیگیرانه را در بعد فلسفه‌ی علم از کانت شروع می‌کند و از خلال فلسفه‌ی کاسیرر، تجربه‌باوری منطقی و کارهای تامس کیون، تا چشم‌انداز فلسفه‌ی علم پس از کیون ادامه می‌دهد. به باور او، تنها از این طریق می‌توان بر بحران عقلانیتی که گریبان‌گیر حوزه‌ی علم شده، فائق آمد و رخنه‌های عقلی را که در این میدان اندیشه پدید آمده است، برطرف کرد.