دست های آلوده

دست‌های آلوده (Les Mains sales) نمایشنامه‌ای هفت پرده‌ای از ژان پل سارتر (1905-1980) نویسنده و روشنفکر فرانسوی است که پیشتر جلال آل احمد نیز ترجمه‌ای از آن ارائه کرده بود.

این نمایشنامه نخستین بار در 1948 منتشر شد و در همان سال نیز به روی صحنه رفت. ماجرای نمایشنامه در سال‌های جنگ جهانی دوم در یکی از کشورهای اروپای مرکزی (که به حکم قرینه‌ها تا حدودی می‌تواند یادآور یوگسلاوی سابق باشد) روی می‌دهد. کشور در اشغال آلمان نازی است ولی نهضت مقاومت دست‌اندرکار است. رهبر یکی از گروه‌های مقاومت که با کمونیست‌ها ائتلاف کرده با توجه به شرایط تشخیص می‌دهد که همکاری با بورژواها به تقویت جبهۀ مقاومت خواهد انجامید. اما کمونیست‌ها با چنین رویه‌ای مخالفند و جوانی را که در اشتیاق دست زدن به کاری مهم است مأمور ترور او می‌کنند و جوان پس از آن‌که ستیزی درونی را پشت‌سر می‌گذارد مأموریتش را انجام می‌دهد. اما مدتی بعد کمونیست‌ها به این نتیجه می‌رسند که خط فکری رهبر ترور شده درست بوده است و او را قهرمان درنظر می گیرند. وجود عامل ترور، باری است که بر دوش کمونیست‌هاسنگینی می‌کند؛ بنابراین تصمیم به نابودی او می‌گیرند و یگانه شرط تصفیه نکردن او ابراز ندامت جوان است. راه‌حل این است که جوان اعلام کند رهبر فقید را تحت تأثیر حسادت عاشقانه کشته است نه به سبب عقیدۀ سیاسی. جوان دربرابر این طنز تلخ به استقبال مأموران قتلش می رود.
این اثر سارتر با نوعی برداشت سیاسی ضد کمونیستی مواجه شد که خود سارتر آن را درست نمی‌دانست ولی آن‌طور که گفته‌اند همین برداشت سبب شد که او با اجراهای بعدی از این اثر مخالفت کند. تعبیر سازگارتر با نظرهای سارتر، ماجرای مردی بسار جوان است که می‌خواهد وجود خود را در نظر خود و دیگران توجیه کند و موضوع مهم برایش مؤثر بودن است و از داشتن «دست‌های آلوده» بیمی ندارد.
سارتر روشنفکری کمونیست و اگزیستانسیالیست بود که البته هیچ‌گاه به عضویت حزب کمونیست درنیامد. او علاوه بر نمایشنامه‌نویسی و رمان‌نویسی، یک فعال سیاسی به حساب می‌آمد و از این جهت نیز تاثیرات فراوانی بر روشنفکران و هنرمندان زمانه‌اش گذاشت.