زنان نامرئی

افشای سوگیری داده‌ها در دنیایی طراحی‌شده برای مردان

کرولاین کریادو-پرز

نویسنده

کرولاین کریادو-پرز متولد ۱۹۸۴ روزنامه‎نگار، فعال مدنی و فمینیست بریتانیایی، در رشته‌ی زبان و ادبیات انگلیسی از کالج کبل آکسفورد فارغ‌التحصیل شده و تاکنون کارزارهای اعتراضی مختلفی به راه انداخته که احتمالاً مشهورترین و موفق‌ترین آن‌ها اعتراض به حذف چهره‌ی تنها زن از روی اسکناس‌های بریتانیا بوده است. در پی این کارزار او و چند زن دیگر با آزارها و تهدیدهای جنسی و جانی آنلاین به‌ویژه در توییتر مواجه شدند که این موضوع باعث شد توییتر در روند رسیدگی به شکایات این چنینی تجدیدنظر کند. کریادو-پرز به‌خاطر این کارزار، جایزه‌ی مدیر برتر کارزارهای حقوق بشر را در سال ۲۰۱۳ از گروه لیبرتی دریافت کرد. همچنین در همان سال در شبکه ی بی.بی.سی جزو ۱۰۰ زن برتر سال معرفی شد. سال ۲۰۱۹ جایزه‌ی کتاب علمی انجمن سلطنتی و جایزه‌ی کتاب تجاری سال فایننشال تایمز را برای زنان نامرئی: افشای سوگیری داده‌ها در دنیایی طراحی‌شده برای مردان دریافت کرد. کتاب دیگر او مثل یک زن انجامش بده نام دارد و به روایت داستان‌هایی از شجاعت و ابتکار عمل زنان در موقعیت‌های مختلف می‌پردازد. او در یادداشتی برای گاردین چنین نوشت: «حقمان است از زنانی که به ما نشان می دهند چه کاری از دست‌مان بر‌می‌آید و چگونه باید انجامش داد باخبر باشیم. حقمان است بدانیم که مثل یک زن انجام‌دادن کاری ، چقدر می‌تواند هوشمندانه، خط‌شکن و الهام‌بخش باشد.»

نرگس حسن‌لی

مترجم

نرگس حسن‌لی در ۱۳۶۲ در تهران متولد شده و در رشته‌ی ریاضیات کاربردی از دانشگاه علم‌وصنعت ایران و مطالعات فرهنگی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران فارغ‌التحصیل شده است. کتاب‌هایی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی و جامعه‌شناسی ترجمه کرده؛ فلسفه و جنگ ستارگان، جنبش‌های اجتماعی، امید در تاریکی، تاریخ نو و زنان نامرئی از جمله‌ی آن‌هاست. به‌طور خاص به حوزه‌های کنش‌گری اجتماعی، مطالعات زنان و کودکان، ادبیات و نقد ادبی علاقه‌مند است، فعالیت‌های داوطلبانه‌ای در زمینه‌ی حقوق زنان و کودکان داشته و کتاب حاضر را جزو یکی از منصفانه‌ترین و غیررادیکال‌ترین کتاب‌های موجود درباره‌ی زنان و مشکلات ساختاری پیش رویشان می‌داند.

می‌دانیم که شکاف جنسیتی، از بارزترین شکاف‌های موجود در معماری جهان کنونی است، اما کرولاین کریادو پرز، اکتیویست، نویسنده و روزنامه‌نگار فمینیست در کتاب زنان نامرئی این شکاف جنسیتی را ناشی از یک »شکاف اطلاعاتی تاریخی«می‌داند؛ به این معنی که اطلاعات در این جهان، همیشه بر پایه‌ی داده‌های تاریخی نیمی از جمعیت، یعنی مردان جمع‌آوری شده و می‌شود؛ دانش پزشکی در طول تاریخ عمدتاً حول مطالعه‌ی بدن مردان شکل گرفته است و جای تعجب ندارد که بسیاری از بیماری‌های مربوط به زنان برایش ناشناخته است سده‌ها باستان شناسی بیشتر بازمانده‌های انسانی کشف‌شده را -خصوصاً چنانچه سلاحی در کنارشان یافت می‌شد- به عنوان مرد شناسایی می‌کردند، چراکه داده‌ها به ما می‌گویند »مرد شکارچی«، حتی اگر لگن آن اسکلت زنانه بوده باشد. کرولاین یکی از فعالان کمپین »مخالفت با حذف تصویر جین آستین از اسکناس ده پوندی «در انگلستان بود. دستاورد این کمپین ۳۵ هزار نفری به‌تعویق‌افتادن حذف تصویر جین آستین تا سال ۲۰۱۷ بود.آن‌ها به همین شیوه کتاب‌های درسی، حمل‌ونقل عمومی، گردش اطلاعات در رسانه‌های سنتی و دیجیتال، ابزارهای تکنولوژیک، معماری فضاهای مختلف از توالت عمومی تا دفاتر و اداره‌ها را بررسی می‌کردند. بنا به استدلال او، »شکاف جنسیتی داده‌ها« صرفاً محصول اندیشیدن نیست، بلکه بیشتر محصول نیندیشیدن است. وقتی اطلاعات بر اساس فرضیه‌هایی جمع‌آوری می‌شوند که ویژگی‌های جنسی نیمی از جمعیت را نادیده می‌گیرند، چگونه می‌تواند به صورتی جز جهان کنونی ختم شود؟

چرا باید این کتاب را بخوانیم؟

• امروز اطلاعات بیش از گذشته در کار شکل‌دادن به جهان است. جهان چگونه طراحی شده است؟ چگونه تغییر می‌کند؟ امروز در عصری که عصر اطلاعات می‌نامیم، نقش و اهمیت داده‌ها در شکل‌دادن به جهان بیش از پیش روشن و مشخص است. بنابراین، چنانچه بخواهیم از برابری و عدالت در ساخت و بازسازی جهان سخنی به میان آوریم، باید به شیوه‌های جمع‌آوری داده‌ها نگاه کنیم، کاری که کرولاین کریادو پرز در زنان نامرئی انجام داده است.
• کرولاین با زیروروکردن داده‌های کمی و کیفی در عرصه‌های مختلف زندگی اجتماعی نشان می‌دهد این ادعای مرسوم که نابرابری جنسی تا حد زیادی از بین رفته نادرست است، و اینکه داده‌ها فقط جهان را توصیف نمی‌کنند بلکه به آن شکل هم می‌دهند.
• کرولاین با نگاهی موشکافانه، به همه‌جا سرک می‌کشد. از سیستم‌های برف‌روبی در کشورهای اروپایی تا معماری فضاها، از اطلاعاتی که در رسانه‌های دیجیتالی در گردش‌اند تا کتاب‌های درسی؛ او به دقت نشان می‌دهد که داده‌ها چگونه بازتاب روشنی از شکاف‌های جنسیتی هستند.

مقالات وبلاگ

جهانی به قامت مردان

می‌دانیم که شکاف جنسیتی، از بارزترین شکاف‌های موجود در معماری جهان کنونی است، اما کرولاین کریادو پرز، اکتیویست، نویسنده و روزنامه‌نگار فمینیست در کتاب زنان نامرئی این شکاف جنسیتی را ناشی از یک »شکاف اطلاعاتی تاریخی«  می‌داند؛ به این معنی که اطلاعات در این جهان، همیشه بر پایه‌ی داده‌های تاریخی نیمی از جمعیت، یعنی مردان جمع‌آوری شده و می‌شود؛ دانش پزشکی در طول تاریخ عمدتاً حول مطالعه‌ی بدن مردان شکل گرفته است و جای تعجب ندارد که بسیاری از بیماری‌های مربوط به زنان برایش ناشناخته است.  سده‌ها باستان شناسی بیشتر بازمانده‌های انسانی کشف‌شده را -خصوصاً چنانچه سلاحی در کنارشان یافت می‌شد- به عنوان مرد شناسایی می‌کردند، چراکه داده‌ها به ما می‌گویند »مرد شکارچی«، حتی اگر لگن آن اسکلت زنانه بوده باشد.

کرولاین یکی از فعالان کمپین »مخالفت با حذف تصویر جین آستین از اسکناس ده پوندی «در انگلستان بود. دستاورد این کمپین ۳۵ هزار نفری به‌تعویق‌افتادن حذف تصویر جین آستین تا سال ۲۰۱۷ بود.آن‌ها به همین شیوه کتاب‌های درسی، حمل‌ونقل عمومی، گردش اطلاعات در رسانه‌های سنتی و دیجیتال، ابزارهای تکنولوژیک، معماری فضاهای مختلف از توالت عمومی تا دفاتر و اداره‌ها را بررسی می‌کردند. بنا به استدلال او، »شکاف جنسیتی داده‌ها« صرفاً محصول اندیشیدن نیست، بلکه بیشتر محصول نیندیشیدن است. وقتی اطلاعات بر اساس فرضیه‌هایی جمع‌آوری می‌شوند که ویژگی‌های جنسی نیمی از جمعیت را نادیده می‌گیرند، چگونه می‌تواند به صورتی جز  جهان کنونی ختم شود؟

چرا آمار واقعیت‌ها مهم‌اند؟

جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، زمانی از اساس شکل و شمایل دیگری داشته. زمانی که هنوز نه آسفالتی زیر پاها بوده و نه سقفی روی سر. جهان کنونی‌مان، که خود را طبیعی و همان‌طور که همیشه بوده به ما می‌نمایاند، به مرور و آهسته‌آهسته طراحی شده است. شکل‌هایی از زندگی در این جهان امکان‌پذیر است که معماریِ جهان به آن اجازه می‌دهد. مسئله‌ی بحث‌برانگیز این است که این جهان، بر پایه‌ی نیازهای چه کسانی طراحی و ساخته شده است؟ آیا همه‌ی انسان‌ها کیفیت‌های یکسانی در این جهان تجربه می‌کنند؟ البته که نه. این صورت که مردمان بر اساس جنسیت، طبقه و نژاد کیفیت‌های گوناگونی را در زیست خود تجربه می‌کنند، تا حد زیادی بدیهی می‌نماید. مسئله‌ی بحث‌برانگیز، بر سر دلایل این تجربه‌های متفاوت است. چرا جهان این‌چنین طراحی شده است؟

امروزه مطالعات گسترده‌ در حوزه‌ی جنسیت، به ما می‌گوید که جنسیت sex امری اجتماعی و تاریخی است. کرولاین مانند بسیاری دیگر از فعالان و پژوهشگران مطالعات جنسی با تمایز میان  جنسیت sex و جنس Gender بحث را آغاز می‌کند. اگر اولی واجد معنایی اجتماعی و تاریخی است، دومی بیشتر به تمایزهای فیزیولوژیک انسانی و طبیعی اشاره دارد، که بیش از هر چیز در حوزه‌ی زیست‌شناختی می‌گنجد. کرولاین می‌گوید، امر جنسیتی در قالب مجموعه‌داده‌های پیشینیِ ناقص با غلبه بر تمایزهای جنسی، رفته‌رفته یک شکاف اطلاعاتی بزرگ را به وجود آورده‌اند، و امروز در جهانی که به‌عنوان عصر اطلاعات شناخته می‌شود این شکاف در پی مستحکم‌کردن شکاف‌های جنسیتی پیش می‌رود. بنابراین استدلال، شیوه‌های جمع‌آوری اطلاعات باید به‌صورت فوری و جدی اصلاح شوند و اینجا دقیقاً جایی است که باید روی علل شکاف‌های جنسیتی دست گذاشت. کرولاین در تلاش است تا نشان دهد، چنانچه می‌خواهیم جنسیت‌زدگی بی‌حد را از طراحی این جهان  بزدائیم، ابتدا باید ناقص‌بودن داده‌های پیشینی را بپذیریم و آن را اصلاح کنیم.  او با روایتی اول شخص و زبانی ساده به جای‌جای این جهان طراحی‌شده سرک می‌کشد و سعی می‌کند فرضیه‌اش را به پشتوانه‌ی شمار زیادی از واقعیت‌ها به اثبات برساند.

عصر اطلاعات مردانه

ابرکامپیوترهایی را در نظر بگیرید که می‌توانند به‌صورت بی‌طرفانه و خنثی بی‌نهایت اطلاعات را در کسری از ثانیه جمع‌آوری و آنالیز کنند. اما به حجم‌ وسیعی از داده‌ها دسترسی دارند که از اساس ویژگی‌های جنسی نیمی از جمعیت را نادیده گرفته‌اند. کرولاین برای اثبات فرضیه‌اش به هر کجا که می‌تواند سرک می‌کشد. از سیستم حمل‌ونقل عمومی تا زبان‌های مختلف؛ اینکه حتی سیستم‌های برف‌روبی هم بر اساس همین‌داده‌های جهت‌دار برف‌ها را از سطح شهرها پاک می‌کنند. اینکه زبان در مقدمه انسان را مرد man فرض می‌گیرد. پرسش‌نامه‌ها در برخی زبان‌ها مانند زبان انگلیسی، که ضمیرها دارای بار جنسی هستند، اغلب از اوی مردانه He به‌جای انسان استفاده می‌کند. اینکه فقط ۱۳ درصد شخصیت‌های غیرانسانی کارتونی زن هستند. در سینما و تلویزیون مردان دیالوگ‌های بیشتری دارند؛ تقریباً دو برابر زنان حرف می‌زنند. تصاویر روی اسکناس‌های بیشتر کشورها همیشه با تصاویر مردها طراحی می‌شوند، گو اینکه هیچ زنی شایستگی ندارد تصویرش روی اعتبارات پولی باشد. تیم ملی ورزش‌های مختلف در صفحات ویکی پدیا »تیم مردان«  است، و تیم زنان به نام »تیم زنان فلان کشور.«  زبان به این صورت کار می‌کند، با داده‌های پیشینی که به‌شدت جنسیت‌زده هستند به سراغ توصیف و تحلیل جهان می‌رود. مطالعات متعددی در زبان‌‌های مختلف طی چهل سال گذشته متفق‌القول نشان داده‌اند چیزی که نرینه‌ی عام )استفاده از واژگانی مانند he به شیوه‌ی خنثی جنسیت (نامیده می‌شود در عمل عام خوانده نمی‌شود، در عمل مذکر خوانده و برداشت می‌شود. وقتی نرینه‌ی عام به کار برده می‌شود افراد به احتمال زیاد مردان مشهور را به یاد می‌آورند نه زنان مشهور را… در آگهی استخدام شغل‌هایی که از استفاده نرینه‌ی عام استفاده کرده‌اند، زنان به احتمال کمتری درخواست همکاری می‌دهند و به احتمال کمتری مصاحبه‌ی موفقی دارند.

آیا زنان همه جا هستند؟

کرولاین نقل می‌کند زمانی که در کمپین مخالفت با حذف تصویر جین آستین از اسکناس ده پوندی فعالیت می‌کرده، یک مرد اعتراض کرده بود: » حالا که زنان همه جا هستند«.  آین گلسر در یادداشتی با عنوان »یک جهان طراحی شده برای مردان« با همین نقل‌قول از کارولین روی این مسئله تأکید می‌کند که چرا رویکرد این نویسنده درخصوص جمع‌آوری داده‌ها بسیار اهمیت دارد، چراکه حداقل در جهان سفید‌ها، این عقیده به‌شدت شایع است که نابرابری تا حد زیادی از بین رفته است، ازاین‌رو نشان‌دادن اینکه اطلاعات در جهان چگونه می‌گردد، و این اطلاعات چطور در راستای شکل‌دادن به ساختارهای مردانه حرکت می‌کند بسیار اهمیت دارد، چراکه به‌قول گلسر داده‌ها تنها جهان را توصیف نمی‌کنند، بلکه به‌طور فزاینده در حال شکل‌دادن به آن هستند «.

میانگین تلفن‌های هوشمند برای دست زنان خیلی بزرگ است و اغلب در جیب‌های ما جای نمی‌گیرد. نرم‌افزارهای تشخیص گفتار با صدای مرد تست می‌شود؛ زنی گزارش داده که سیستم فرمان صوتی ماشینش فقط صدای همسرش را می‌شناسد، حتی وقتی او روی صندلی مسافر نشسته است.