پستچی همیشه دوبار زنگ می زند

مثل برخی هنرمندان  که به شکل غریزی کار می کردند، اما گذر زمان نشان داد که جزو بهترین ها بوده اند، جیمز ام کین هم کار خودش را می کرد. از سینما بدش می آمد، ولی برای امرار معاش فیلم نامه می نوشت،  آثار داستان نویسان دیگر را نمی خواند: «خودتان داستان نویس باشید، خواندن کتاب یک نفر دیگر برای تان مثل شکنجه است، در ذهن تان مدام همه چیز را به جای او دوباره می نویسید. نمی توانید صرفا به عنوان یک خواننده کتاب را بخوانید. در نتیجه بهتر است اصلا کتاب نخوانید. البته بیشتر مطالعه من در مورد تاریخ امریکا بوده است.» بااین حال داستان نویس درجه یکی بود که به نظر خودش داستان های عاشقانه می نوشت، اما تعجب می کرد که دیگران آن ها را پلیسی جنایی می خوانند. همین که کتابش خریدار داشته باشد، برایش کافی بود؛ یعنی کارش خوب بوده! اما دیگران توفیق او را در نوشتنِ هنرمندانه داستان هایی می دانستند که زمینه ساز تحول در ادبیات پلیسی و آغازگر جریان واقع گرایانه در این گونه بودند. اما خودش با اطمینان می گفت که از رمان پلیسی چیزی نمی داند!

با همه این ها بیشترین تأثیر را روی کسانی گذاشت که بعدها، به ادبیات پلیسی (که در کلیشه های دوران عصرطلایی این ژانر گرفتارشده بود) سروسامانی دادند و با احیای آن مرکزش را از انگلستان به امریکا منتقل کردند. نویسندگانی که نشان دادند این ژانر نه تنها ادبیاتی نازل و درجه دو نیست، بلکه حرف های مهمی درباره زندگی دارد. کسانی که بزرگانشان دشیل همت، ریموند چندلر و چند پله پایین تر، هوراس مک کوی، دیوید گودیس، ارل استنلی گاردنر، جیم تامپسون، جیم الروی و چندتایی دیگر بودند.

جیمز ام کین عمری طولانی داشت، آن قدر که موفقیت را خوب مزه مزه کند، هم به لحاظ مالی و هم به لحاظ حیثیت ادبی. تام ولف عقیده داشت: «هر کس می خواهد داستان نویسی یاد بگیرد برود رمان های جیمز ام کین را بخواند.»

بعید نیست وقتی جیمز ام کین این جمله را شنیده خیلی تعجب کرده یا حتی خنده اش گرفته: «ما این قدر مهم بودیم و خودمان خبر نداشتیم!» اما این حرف نه گزافه که یک پیشنهاد طلایی برای آن هاست که می خواهند نوشتن داستان ، آن هم از نوع پرکشش و جذابش را یاد بگیرند؛ از آن قِسم داستان ها که یقه ی خواننده را می گیرند و تا تمام نشوند ول نمی کنند. البته ماجرا به همین جا ختم نمی شود، چون این داستان ها گاه چنان تاثیر گذارند که به راحتی دست از ذهن آدم بر نمی دارند. لااقل دو رمان «غرامت مضاعف» و «پستچی همیشه دو بار زنگ می زند»، مصداق بارز چنین رمانهایی هستند؛ به خصوص دومی که از دید خودش هم موفق ترین کارش بود، چون خوب فروخته بود:

« آن کتابی برای من از بقیه بهتر است که بیشتر فروش رفته، این تنها معیار من است. آن هم کتاب پستچی همیشه دو بار زنگ می زند است.»

تا زمانی که جیمز ام کین زنده بود، فروش این رمان کماکان ادامه داشت، به مرز دو میلیون نسخه رسید و به ۲۸ زبان ترجمه شد و در سینما هم به طور مستقیم و غیرمستقیم مورد اقتباس قرارگرفت. این جریان هنوز هم ادامه دارد و نام کتاب در لیست آثار ارزشمند ادبیات پلیسی و غیر پلیسی دیده می شود و... همه آنچه گفته شد، گواه آن است که با اثر مهمی روبه رو هستیم که درعین حال کار بسیار جذابی هم هست. در طول تاریخ ادبیات تعداد آثاری که چنین موفقیت هایی را به شکل توأمان کسب کرده و از قضا آثار جریان سازی هم بودند، خیلی زیاد نیست.

«پستچی همیشه دو بار زنگ می زند» داستان جذابی دارد، دو مرد یک زن، سه ضلع مثلث روایتی پرکشش را تشکیل می دهند که مدام در حال اوج و فرود است و خواننده را آرام نمی گذارد.

زندگی کسل کننده مردی مسن و زنی جوان و زیبا که رستورانی در حاشیه شهر را اداره می کنند، آن قدر مستعد بحران است که با ورود راوی، مردی جوان که دربه در دنبال کار می گردد، خیلی زود از حال تعادل خارج می شود. به این ترتیب کشمکشی در دو سطح بیرونی و درونی در میان آدم ها و روابط آن ها شکل می گیرد که گاه حالتی بیمارگونه پیدا می کند. داستان به شکل غیرمستقیم تأکیدی بر این واقعیت است که همه ما قدری از این عدم تعادل را در خود داریم. فقط بستگی دارد شرایط زندگی چقدر از این پتانسیل بالقوه را به فعلیت برساند. 

بازتاب فکر و احساس درونی و گفتار و اعمال بیرونی  این شخصیت ها، کنش و واکنش های را در پی دارد که حسی از تعلیق را در سراسر رمان جاری ساخته است؛ از دیگر سو شیوه روایت اول شخص رمان نیز  خواننده را در وسط معرکه قرار می دهد، زبان محاوره ای و حال و هوای رئالیستی و ملموس، اتمسفر پر تب وتاب مبتنی بر غریزه که به شکل ناخودآگاه در لحظه بروز کرده و به خشونت و گناه می انجامد؛ دیالوگ های تأثیرگذار که به شکلی عریان احساسات درونی آدمی را بازتاب می دهد و... هریک به اندازه خود سهمی در جذابیت و افسونگری «پستچی همیشه دو بار زنگ می زند» دارند.

این رمان به شیوه ای از ادبیات پلیسی تعلق دارد که در آن خبری از کارآگاه در شکل های سنتی ادبیات پلیسی نیست، بلکه رمان روایت حال و روز آدم هایی معمولی ست که در روند عادی زندگی در شرایطی قرار می گیرند که دست به جنایت بزنند. از این منظر  نشانی از گره افکنی و گره گشایی های ادبیات کارآگاهی نیز در این رمان نیست؛ قاتل یا مجرم در داستان حی و حاضر و مشخص است. برخلاف اغلب آثار  سنتی کارآگاهی، قاتل آدم زرنگ و باهوشی نیست که با ابتکار و پیچیدگی دست به جنایت بزند، بلکه آدم درمانده ای است که از روی استیصال و سرکوب های عاطفی، روانی و نیازهای جسمی و جنسی و یا مادی دست به جنایت می زند. از این منظر رمان از بار روان شناسانه پررنگی نیز برخوردار است که بر غنای آن می افزاید.

این رمان در لیست کتاب هایی قرار دارد که پیش از مرگ باید آن ها را خواند. زبان ساده و روایت پرکشش و داستان جذاب کتاب «پستچی همیشه دو بار زنگ می زند» به گونه ای ست که دست رد به سینه خواننده نمی زند. چه اهل خواندن رمان های جدی باشید و چه رمان های عامه پسند، این کتاب شما را راضی خواهد کرد. نویسندگان بسیاری بوده اند که دوست داشته اند از پسِ نوشتن چنین آثاری برآیند؛ اما فقط تعداد اندکی از آن ها به چنین توفیقی دست یافته اند. جیمز ام کین یکی از آن هاست؛ اهمیت او و آثارش آن قدر بود که آلبر کامو اعتراف کند یکی از آثارش را با تأثیرپذیری از نوشته های جیمز ام کین نوشته و او را نویسنده ای بزرگ بخواند.

* معرفی کتاب از الف کتاب