ترانه ها و آهنگ های جاودانه 2

درباره کتاب:

منابع مکتوب درباره ی تاریخ موسیقی ایران، از نوع سنتی و پاپ آن، چنان محدود است که گاهی پیدا کردن یک شرح حال کامل از برخی چهره های شاخص و برجسته این جریان (از آهنگ سازان بگیر تا تنظیم کننده ها و شاعران)، به امری دشوار برای پژوهشگران یا علاقمندان بدل می شود.

چه بسا در مواردی، نام تنظیم کننده و یا آهنگ ساز برخی تصنیف ها دقیقا مشخص نیست، به گونه ای که علاقه مندان این آثار به درستی نمی دانند ترانه سرا و آهنگساز تصنیف موردعلاقه شان واقعا چه کسی است؟ خلاصه اینکه از دیرباز چون چنین مسائلی چندان دارای اهمیت نبوده، کسی هم به این فکر نمی افتاده که آن ها را به طور علمی ثبت و ضبط کند و یا مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. ازاین رو حجم قابل توجهی از چنین اطلاعاتی تنها در اذهان کسانی یافت می شود که در این زمینه صاحب تجربه و فعال هستند؛ بنابراین هر بار که یکی از این چهره ها روی در نقاب خاک کشیده، بخشی از این اطلاعات هم با او مدفون شده است!

شاید اشاره به این نکته خالی از لطف نباشد، وقتی هنری همچون سینما که در قیاس با ترانه، جدی تر نیز محسوب می شود تا سال ها بعد از آغاز فیلمسازی در ایران، صاحب فیلم خانه نبود که لااقل نسخه ای از محصولات تولید شده برای آیندگان حفظ و نگهداری شود! و یا وقتی در قرن بیست و یکم، رسانه ملی کشور، آلات موسیقی را به مخاطبان خود نشان نمی دهد، چه انتظاری برای کار پژوهشی درباره موسیقی، و حمایت از آن می توان داشت!

نکته اینجاست که چنین هنرهایی هرچقدر هم که عامه پسندانه تصور شوند، به دلیل اینکه بازتاب دهنده بخشی از سلیقه و پسند مردم روزگار خود هستند، درخور بررسی و نگهداری اند. با درک چنین ضرورتی ست که اهمیت کار حبیب الله نصیری نمود واقعی خود را می یابد. حتی اگر فرض بر این باشد که او تنها به گردآوری مصالح خام پرداخته و بدون پردازش و تنظیم علمیِ لازم، آن ها را منتشر کرده است. اما همین که کوشیده بخشی از فرهنگ و هنر مردم این دیار را از گزندِ فراموشی یا نابودی نجات داده و مصالحی را برای پژوهش گران فرهنگ و هنر ایران مهیا سازد، کارش ارزنده و درخور تقدیر است.

کتاب نخستِ «ترانه ها و آهنگ های جاودانه»، قریب به پانزده سال پیش به بازار آمد و از سوی اهلِ فن با اقبال بسیاری خوبی هم روبه رو شد و تاکنون بارها تجدید چاپ شده است. این مسئله به روشنی نشان از اقبال مردم به چنین آثاری در کنار ضرورت حفظ و نگهداری اطلاعات آن ها دارد؛ آثاری که در گذشته به میان مردم رفته و تا امروز نیز اغلب مقبول طبع آن ها بوده اند.

کتاب دوم «ترانه ها و آهنگ های جاودانه» که به تازگی به همت نشر ثالث در ۷۱۲ صفحه به بازار آمده، در ادامه چنین تجربه ی قرار گرفته و کماکان به همان شیوه کتاب نخست تنظیم شده است. به این ترتیب که متن مربوط به هر ترانه با ارائه مشخصات اصلی اش، اعم از آهنگساز و شاعر آغازشده است و همچنین به دستگاهی که هر تصنیف در آن اجرا شده نیز اشاره گشته و نهایتاً متن شعر و نت آهنگ آن درج شده است. البته در کنار هر تصنیف نام اجراکننده آن و همچنین تاریخ اجرای آن خالی است؛ این دو نکته از جمله مواردی هستند که در امر تحقیق برای پژوهندگان می‎ توانستند کارآمد و محل مراجعه باشد.

فهرست کتاب بر اساس حروف الفبایی آهنگسازان تنظیم شده و بعد از فهرست، حبیب الله نصیری فر مجموعه ای از بیوگرافی های کوتاه آهنگ سازان را گردآورده است. سرگذشت هایی که شاید اغلب بر پایه حافظه جمع آوری و نوشته شده اند، چرا که اغلب فاقد تاریخ تولد یا درگذشت دقیق این چهره ها هستند. باوجود این، اطلاعاتی که در کتاب حاضر درباره چهره های فعال در موسیقی ایران گرد آمده، در نوع خود ارزشمند و غنیمت است، مخصوصاً که عکسی از این چهره ها نیز بدان پیوست شده است.

کتاب ترانه ها و آهنگ های جاودانه باوجود کاستی های گریزناپذیری که دارد، اثری ارزشمند در حوزه ی موضوعی خود محسوب می شود. این اثر شاید با خلاء اطلاعاتی روبه رو باشد، اما وجود این خلاءها ارزش آن بخش از اطلاعات را که در کتاب ثبت و ضبط شده اند، بیشتر جلوه گر می کند. چنین آثاری شاید در اذهان مردم جاودانه باشند، اما بخش قابل توجهی از همین آثار جاودانه، اگر  اطلاعات شان به شکلی علمی ثبت نشود، در گذر زمان به فراموشی سپرده خواهند شد.

* معرفی کتاب از الف کتاب