از شکسپیر تا الیوت

درباره کتاب:

رابرت فراست معتقد بود ترجمه شعر ناممکن است: «شعر همان چیزی است که در ترجمه محو می شود». چنین نظری چندان بیراه نیست؛ وقتی یادآور شویم که ویژگی های موسیقایی شعر که در آواشناسی زبان مبدأ نهفته اند، صناعات ادبی که در زبان، تاریخ و فرهنگ ریشه دارند عموماً غیرقابل ترجمه اند و در برگردان شعر از زبان مبدأ به زبان مقصد اگر یکسره از میان نروند، به شدت رنگ می بازند.

برای جبران این مسئله دیدگاه های مختلفی وجود دارد. از کسانی که همانند شاملو به ترجمه های بسیار آزاد و حتی بازسرایی اعتقاد داشتند تا کسانی که در وفاداری به متن اصرار بسیار دارند. «استنلی برنشا» شاعر و مترجمی اهل آمریکاست که در این زمینه دیدگاه جالبی دارد. او معتقد است تنها راه ترجمه یک شعر از زبانی دیگر آن است که بتوانیم آن را به صورت متن اصلی بشنویم و بخوانیم و در حقیقت بتوانیم آن را آن گونه که هست تلفظ کنیم. برای دستیابی به چنین مسئله ای باید متن اصلی شعر را نیز در کنار آن بیاوریم و در واقع آن را به صورت دوزبانه منتشر بکنیم. با این تمهید خواننده ترجمه شعر می تواند، ویژگی های بصری و لفظی آن را هم در اختیار داشته باشد و از این طریق به درک کامل تری از آن شعر برسد. چنین درکی شاید که متضمن جبران کردن آن وجوه شعر که در ترجمه از بین می رود خواهد بود. برنشا در این روش به جای ترجمه شعر به نوعی تفسیر شعری اعتقاد دارد.

کتاب «از شکسپیر تا الیوت» برای اساس پذیرش چنین دیدگاهی در ترجمه ی شعر پی ریزی شده است. بنابراین با دوزبانه کردن اشعار منتشرشده در این کتاب سعی شده با پیروی از نظریه برنشا، زمینه ای برای بهره گیری از ویژگی های دیداری و شنیداری شعر ها برای مخاطب فراهم شود.

مترجم کتاب از چهره های شناخته شده در زمینه ترجمه شعر، به خصوص در حوزه زبان و ادبیات انگلیسی محسوب می شود. تجربه های او تنها به ترجمه از زبان انگلیسی به فارسی محدود نمی شود بلکه او از شاعران بزرگ فارسی نیز به انگلیسی ترجمه کرده و حاصل آن سه کتاب است که به اشعار سعدی، حافظ، خیام و شاملو اختصاص دارد. ترجمه اشعار معاصر انگلیسی و مجموعه صدسال شعر انگلیسی و گزیده اشعار امیلی دیکینسون، سیلویا پلات به شکل دوزبانه از دیگر آثار او در این زمینه است. به نظر می رسد انتشار کتاب حاضر به این شکل از دل سال ها سروکله زدن با ترجمه شعر بیرون آمده است.

کتاب از شکسپیر تا الیوت دربرگیرنده گزیده هایی از اشعار انگلیسی است؛ صد و هفت شعر از شاعرانی که از زمان شکسپیر و تا میانه قرن بیستم در شعر انگلیسی زبان خودی نشان داده و صاحب اعتباری بوده اند. این مجموعه دربرگیرنده انواع شعر انگلیسی از شعر کلاسیک و شعر رمانتیک گرفته تا شعر سمبولیک اشراقی تا شعر مدرن در میانه قرن بیستم است. بنابراین تقریباً گزیده ای از چهار سده از شعر انگلیسی را به صورت دوزبانه در اختیار مخاطب قرار می دهد.

البته در این مجموعه چنان که در سرآغاز کتاب نیز بدان اشاره شده، بنا بر جامعیت نبوده، چرا که جای برخی از شاعران بزرگ همچون میلتون، بایرون، هاردی و... در این کتاب خالی ست. بخشی از این مسئله ناشی از رویکرد این مترجم در برگردان این اشعار است. چرا که سعیدپور کوشیده به سراغ اشعاری برود که بتوان در ترجمه فارسی تا حدی ویژگی های زبان اصلی را بازتاب داد. او کوشیده زبانی را برای ترجمه اشعار برگزیند که تا اندازه ای گویای احساسات نهفته در شعر باشد. از سوی دیگر اصل شعر را نیز بدان ضمیمه کرده تا خواننده بتواند قافیه های درونی و بیرونی، جناس های لفظی و هم آوایی مصوت ها را ببیند. او همچنین هر جا ضرورتی احساس کرده مشخصات کلامی شعر را نیز فراموش نکرده است. از سوی دیگر متنی کوتاه درباره زندگی و آثار هر شاعر نیز نوشته است که می تواند تا حد زیادی گویای چندوچون کار آن شاعر بوده و درنهایت کتاب را کم و بیش به مروری بر شعر انگلیسی زبان تبدیل کند. توفیق کتاب در ارتباط با مخاطب و استقبال از کتاب و انتشار آن در پنج نوبت نشان از توفیق مترجم در اتخاذ چنین رویکردی داشته است. به خصوص اینکه کتاب حاضر برای دانشجویان زبان و ادبیات انگلیسی منبعی خواندنی و کارآمد محسوب می شود.

* معرفی کتاب از الف کتاب