انبار2ماما جادو

درباره کتاب:

داریو فو نامی بلند آوازه در ادبیات نمایشی ایتالیای قرن بیستم است؛ پسر خانواده ای کارگری با گرایشات ضد فاشیستی که دوران اوج حکومت فاشیستی در ایتالیا به دنیا آمد. پدرش کارگر راه آهن بود، از این رو کودکی او با زندگی در نقاط مختلف کشور گذاشت. مادرش زنی اهل کتاب و روشنفکر بود و پسرش را با ادبیات سیاسی چپ و ضد فاشیستی آشنا کرد. داریو فو در دانشگاه هنرهای زیبای میلان تحصیل کرد و رفته رفته جذب نمایشنامه نویسی و کارگردانی تئاتر شد. در اوایل دهه پنجاه با فرانکا راما که بازیگر اصلی پاره ای از آثارش بود ازدواج کرد و فصل تازه ای از زندگی هنری او آغاز شد.

در اوایل دهه شصت به اتفاق همسرش به تلویزیون ملی ایتالیا رفت، اما مایه های سیاسی و انتقادی آثارش به قطع این همکاری انجامید. پس از آن داریو فو به همراه فرانکا راما به شکلی جدی تر از گذشته به کار نوشتن و روی صحنه بردن نمایش هایی با مضمون سیاسی پرداختند. «ماما جادو و تولد نقال» مجموعه دو نمایشنامه کوتاه از این زوج هنرمندِ ادبیات نمایشی ایتالیاست که در قالب یک کتاب با برگردان ایرج زهری به فارسی در آمده است. در همین دو اثر کوتاه می توان بخشی از شاخصه های آثار این نمایشنامه نویسان تاثیرگذار ایتالیایی را که در ایران آنگونه که باید شناخته شده نیستند، مشاهده کرد.

کتاب حاضر در زبان اصلی عنوان دیگری داشته اما بنا به ملاحظاتی احتمالا از سوی ناشر و مترجم به «ماما جادو و تولد نقال» تغییر یافته است. هر دو نمایشنامه آثاری کوتاه هستند به سیاق نمایشنامه هایی با یک شخصیت که می توان به سادگی آنها را روی صحنه برد.

نمایشنامه ماما جادو، ماجرای زنی خیابانی ست که در حین فرار از دست پلیس به کلیسا پناه می برد و در اتاقک اعتراف پنهان می شود. صحبت های او خطاب به کشیش، بدون اینکه با واکنشی از سوی او همراه شود، ابتدا حالت اعتراف به گناه دارد اما رفته رفته به دردِدل هایی بدل می شود درباره آنچه در جامعه بر او گذشته است؛ حقایقی تلخ حکایت از ناملایمات و آسیب پذیری های خاص زندگی آدم هایی چون او دارد. اما لحن او در پایان نمایش لحنی معترض می شود  که از همه و حتی کشیش انتقاد می کند.

در نمایش دوم (تولد نقال) نویسندگان به شیوه ای مستیم تر به مضامین سیاسی و اجتماعی پرداخته اند. نمایشنامه بر پایه نقل تنها شخصیت اصلی نمایش بنا شده است. از این منظر به نوعی حکم تک گویی بلندی را دارد که خطاب به تماشاگر و چشم در چشم او گفته می شود تا در بیشترین حد ممکن تاثیرگذار باشد. این کیفیتی ست که نمایشنامه نخست این کتاب نیز به شکلی دیگر کم و بیش از آن پیروی می کند.

نقال در این نمایشنامه در همان ابتدا به جماعت نوید می دهد که مچ اربابها را گرفته و آنها را مسخره کند و مشت شکم گنده های پر فیس و افاده ای را که در دنیا جنگ راه می اندازد، بازکند.

«ماما جادو و تولد نقال» کتابی ست کوچک و خواندنی که در یک نشست می توان آن را خواند. اما در همین کتاب کوچک، نویسندگان از ناهنجاری های اجتماعی، ناکارآمدی دیوانسالاری اداری، بی عدالتی و نابرابری های اقتصادص و اجتماعی و سیاست های دولت وقت ایتالیا تا آنجات که توانسته اند انتقاد کرده اند.

* معرفی کتاب از الف کتاب