هزاره های گمشده (5 جلدی)

 مجموعه هزاره های گمشده

 هزاره های گمشده را هزاره هایی می دانیم و می نامیم که در تاریخ سیاسی و فرهنگی سرزمین ما وجود داشته اند اما به سبب آگاهی بسیار اندک ما، می توان آنها را گمشده انگاشت و ما در حالی که سخت شیفته یافتن این هزاره ها هستیم ناگزیریم که تنها به نشانه هایی جسته و گریخته از آنها بسنده کنیم.

 در آغاز، مجموعه پنج جلدی و دوهزار و چهارصد و چهل و دو صفحه ای کتاب کم نظیر هزاره های گمشده با این عبارت آغاز  می شود، که از همان ابتدا نشان می دهد با مقوله ای پیچیده که به تاریکنای پیش از تاریخ می رسد و کمتر ردپای مکتوبی از آن در دست هست سروکار داریم. راستی، سرزمینی که به نام «ایران زمین» می شناسیم کی و چگونه پدید آمده است؟ مردمی که صفت «ایرانی» به آنان می دهیم، از کجا آمده اند و چگونه به این سرزمین رسیده اند و در آن، جا خوش کرده اند؟ آیا مهاجر و کوچنده بوده اند یا از سرآغاز زندگی در این خطه می زیسته اند؟ شیوه زندگی و گذران آنان چه بوده است؟ چه اندیشه ها، آئین ها، باورها و کیش هایی داشته اند؟ روش زندگی انفرادی و اجتماعی آنان چه سان بوده است؟ آیا در زندگی دارای سلسله مراتب تشکیلاتی بوده اند یا نه؟ و اگر سلسله مراتبی وجود داشته است به چه سان بوده است؟ خوراک و نوشاک و پوشاکشان، هنجارهای اجتماعی شان، فراخی ها و تنگناهایشان، دوستی ها و دشمنی هایشان، تماس ها و برخوردهایشان با همسایگان و بیگانگان و خودی ها چگونه بوده است؟ و ده ها _ و ای بسا صدها _ پرسش از این دست و از گونه های دیگر که پاسخ های درست و روشن برایشان نداریم.

 درحالی که از شصت، هفتاد سال پیش تاکنون هرچندگاه یک بار سخن از کشف تمدن های سه هزار ساله و پنج هزار ساله و هفت هزار ساله در ایران می رود، اطلاع ما از تاریخ ایران یعنی حتی «دوره تاریخی» آن که با بر آمدن هخامنشیان آغاز می شود، بس اندک و ناچیز است. وانگهی، همین آگاهی بس ناچیز را هم تماماً به طور مستقیم و بی واسطه به دست نیاورده ایم. صرف نظر از داده های باستان شناختی، بخشی از این آگاهی را از سنگ نوشته ها برگرفته ایم، مقداری از آن، فرآورده دست پخت های زرتشتی در متون پهلوی «دوره گذار» است و بخشی را هم «مرهون» گزارشگری و تاریخ سازی نویسندگان یونانی هستیم. اما عمده این آگاهی حاصل کوشش و پژوهش علمی و دلسوزانه یا سفارشی و سودجویانه و غرضمندانه اروپائیان در قرن حاضر است.

بدین سان کسی که به تحقیق در تاریخ آن هزاره ها می پردازد به واقع «خطر می کند» و سنگی بزرگ برمی دارد که خوشبختانه این بار و در پرتو هزاره های گمشده درست به هدف خورده است و به صورت کاری کارستان به دست پژوهنده ای کوشا و بردبار و پی جو به سرانجامی نسبتاً خوش رسیده است که همانا «هزاره های بازیافته» است.

 دکتر پرویز رجبی، تندیس  زنده و پویای ایران دوستی و ستون استوار پژوهش در تاریخ ایران باستان دانسته می شود و صرف نظر از برخی «منم» زدن ها و تکتازی ها که معمولاً گریبانگیر پژوهندگان دلسوخته می شوند، باید گفت: که مجموعه هزاره های گمشده او به راستی پرونده نسبتاً کامل، تحقیقی شایسته درباره آن دوره کمابیش تاریک و دست نیافتنی از تاریخ ایران است.

 مجموعه هزاره های گمشده متشکل از پنج جلد است:

(جلد 1)، زرتشت، اهورامزدا، اوستا

(جلد 2)، هخامنشیان به روایت دیگر

(جلد 3)، از خشایار شاه تا فروپاشی هخامنشیان

(جلد 4)، اشکانیان

(جلد 5)، ساسانیان، فروپاشی زمامداری ایران باستان