توهم آگاهی

چرا هیچ گاه در اندیشیدن تنها نیستیم؟ نوشته‌ی استیو اسلومن و فیلیپ فرنباخ، به سوال‌های پیرامون ذهن بشر و نوع کارکرد آن می‌پردازد و نقش و جایگاه توهمات را در تمامی تصمیمات بشر چه در ابعاد فردی و چه اجتماعی بررسی می‌کند.

ذهن انسان، هم نبوغ‌آمیز عمل می‌کند و هم اسف‌بار، هم درخشان ظاهر می‌شود و هم نابخرد. انسان‌ها قادرند که چشمگیرترین دستاوردها و شاهکارها را به ارمغان آورند. چگونه است که مردم می‌توانند هم‌زمان شما را با نبوغ خود مبهوت و با نادانی خود ناامید کنند؟ چگونه چنین ‌چیره‌دست عمل می‌کنند، در حالی‌که فهم اندکی دارند؟ این‌ها ‌سؤالاتی است که کتاب توهم آگاهی: چرا هیچ گاه در اندیشیدن تنها نیستیم؟ (The Knowledge Illusion: Why We Never Think Alone) بدان‌ها پاسخ می‌دهد.

استیو اسلومن (Steven Sloman) و فیلیپ فرنباخ (Philip Fernbach) در بخشی از کتاب به اهمیت درک درست از کارکرد ذهن می‌پردازند و تلاش می‌کنند تا شما را به فهم غنی‌تری نسبت به آنچه در ذهنتان رخ می‌دهد برسانند.

نویسندگان کتاب توهم آگاهی را بیشتر بشناسیم:

استیون اسلومن به عنوان استاد در زمینه‌ی علوم شناختی، روان‌شناسی و زبان‌شناسی در دانشگاه براون به تدریس مشغول است. وی هم‌اکنون در ایالت رودآیلند به همراه همسرش زندگی می‌کند.

فیلیپ فرنباخ در دانشکده‌ی کسب‌وکار لیدز در دانشگاه کلرادو مشغول به کار است و به همراه خانوده‌اش در شهر بولدر زندگی می‌کند.

جملات برگزیده‌ی کتاب توهم آگاهی:

- برآورد ما از میزانی که می‌دانیم بسیار خوش‌بینانه است و این حاکی از آن است که ما نادان‌تر از آنیم که فکر می‌کنیم.

- اکثر ما این آزادی را در اختیار داریم که جوامعی را برگزینیم که برای اجتناب از دروغ و گزاره‌های غلط هر کاری بتوانند انجام می‌دهند. اجتماع تا بدین جا پیش رفته چراکه اغلب مردم در اکثر مواقع اهل تعاون و همکاری هستند.

- مردم اغلب آنچه را می‌دانند انجام می‌دهند و از انجام آنچه هیچ درکی از آن ندارند ناتوان هستند. پس نادانی مسیر زندگی ما را تعیین می‌کند.

در بخشی از کتاب کتاب توهم آگاهی می‌خوانیم:

بهترین ابزار برای تشخیص عمل مناسب در یک شرایط معین، قوای ذهنی است که می‌تواند اطلاعات را پردازش کند. سیستم‌های بصری باید قادر باشند به‌طور مناسبی پردازش‌های پیچیده را انجام دهند تا بتوانند موش را از برگ تمیز دهند. برای انتخاب عمل مناسب، دیگر فرآیند‌های ذهنی نیز حائز اهمیت هستند. حافظه می‌تواند نشان دهد در شرایط مشابه در گذشته چه اعمالی مؤثرتر بوده‌اند و قوۀ تعقل می‌تواند به پیش‌بینی چیزی بپردازد که تحت شرایط جدید اتفاق خواهد افتاد. توانایی اندیشیدن به‌طور گسترده‌ای تأثیر عمل را افزایش می‌دهد. در این معنا اندیشه بسط عمل است.

درک اینکه فرآیند اندیشه چطور صورت می‌گیرد، آن‌قدرها هم ساده نیست. چگونه مردم اندیشیدن را برای عمل به‌کار می‌گیرند؟ افراد به کدام قوای ذهنی نیازمندند تا این امکان را به آن‌ها بدهد که با استفاده از عقل و حافظۀ خود، به پیگیری اهدافشان بپردازند؟ خواهیم دید که انسان‌ها هنگام استدلال ‌درمورد اینکه جهان چگونه عمل می‌کند، درواقع ‌درمورد علیت مهارت می‌یابند. پیش‌بینی تأثیرات عمل، نیازمند استدلال دربارۀ این موضوع است که چگونه علت‌ها، معلول‌ها را ‌به‌وجود می‌آورند و پی بردن به اینکه چرا واقعه‌ای معین رخ می‌دهد نیازمند استدلال دربارۀ این موضوع است که چه علت‌هایی در ‌به‌وجود آوردن یک معلول محتمل هستند.

این چیزی است که ذهن برای آن طراحی شده است. چه در حال اندیشیدن به اشیا فیزیکی، نظام‌های اجتماعی، دیگر افراد، سگ خانگی‌مان یا هر چیز دیگری باشیم، مهارت ما در این است که معین کنیم چگونه اعمال و دیگر علت‌ها، معلول‌ها را ‌به‌وجود می‌آورند. می‌دانیم که لگد به توپ آن را به هوا می‌فرستد، اما لگد به سگ باعث ایجاد درد می‌شود. فرایندهای فکری، زبان و احساسات همگی بدین منظور طراحی شده‌اند که استدلال علّی ما را به‌کار گیرند تا به ما در عمل به شیوه‌ای منطقی یاری رسانند.