گزینه اشعار سیمین بهبهانی

درباره کتاب:

چند روزی از وداع دوست داران شعرش با او گذشته، پیکرش را بر فراز دستانشان تشییع کردند و حالا در بهشت زهرا آرام گرفته و حیاتی دیگر را تجربه می کند. این مختصر درباره چاپ هشتم گزینه اشعارش را در چنین زمانی منتشر می کنیم. زمانی که دیگر در میان ما نیست، و چه حیف! 

چندان نیازمند معرفی نیست، بسیار کسان او را می شناسند و کم نیستند کسانی که با شعرش دمخور بوده اند. و این مختصر  صرفاً از باب اشاره و یادآوری وجود چنین کتابی در ویترین کتاب فروشی ها در بازار نشر نوشته شده است. برای آن ها که خیلی حرفه ای شعر امروز را دنبال نمی کنند، اما داشتن گزینه اشعار مهم ترین غزل سرای ادبیات معاصر خالی از لطف نمی تواند باشد.

«از لغزش ها و کژاندیشی ها در امان نمانده ام که طبیعت آدمی است. گاه استوار و درست و گاه نااستوار و سست گام برداشته ام و این دومین بی گمان بیشتر. اکنون تنها دل بستگی ام در زندگی شعر است و سه فرزند...» این خلاصه نگاه سیمین بهبهانی ست به گذر ایام که دستاوردش برای او شعر و فرزندانش بوده. دل بستگی هایی که او را از دلتنگی و تنهایی رهانیده. به فرزندانش دل خوش است و به شعرش امیدوار؛ که ضامن ‍ پایداری نام اوست در برابر گردوغبار و محکِ زمان. با این کارنامه پروپیمان با نوآوری هایش در اوزان غزل معاصر و سر به اوج ساییدن غزل هایی که در اوزان سنتی سروده، بعید است که از خاطر علاقه مند شعر نامش زدوده شود.

سیمین بهبهانی در بیست و هشتم تیر ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد و در ۲۸ مرداد ۱۳۹۳ درگذشت. اولین شعرهایش را در سال ۱۳۲۰ و در ۱۴ سالگی سرود. شعرهای نخستینی که از او منتشر شد در روزنامه معتبر نوبهار با مدیریت ملک الشعرا بهار بود. مجموعه اشعار «جای پا» (۱۳۳۵)، «چلچراغ» (۱۳۳۶)، «مرمر»(۱۳۴۲) و «رستاخیز» (۱۳۵۲) از معروف ترین آثار او در سال های پیش از انقلاب است.

«خطی ز سرعت و از آتش» (۱۳۶۰) «دشت ارژن» (۱۳۶۲) . «سه تار شکسته» و «یک دریچه آزادی»  معروف ترین آثار او در سال های پس از انقلاب به شمار می روند.

او را با عنوان بانوی غزل معاصر می شناسند؛ لقبی شایسته مقام اوست. در این عرصه به اعتراف دوست و دشمن بی رقیب بوده. کارنامه شعر او را می توان به دو بخش تقسیم کرد؛ در بخش نخست در اوزان رایج و آشنای غزل سنتی به تاخت وتاز پرداخته است. زیبایی  و قدرت اشعارش در این اوزان  شهرت بسیار برایش به ارمغان آورد.

اما دوره دوم کارنامه شعری او محصول رویکردی است که دیگر تکرار این اوزان حتی به شرط مضامین تازه نیز در او شوق و هیجانی نمی انگیخت. پس ترجیح داد با نوآوری، اوزانی تازه و تجربه هایی دشوار را در غزل معاصر به سامان برساند که این یکی موجب بداعت و دگرگونی هایی در شعر معاصر شده است. هرچند بسیارند آن ها که ملاحت و شیرینی غزل های دوره نخست کاری اش را بیشتر پسندیده و این اشعار را بر تجربه های بدیع دوره دوم ترجیح می دهند. اما در عین حال کم نیستند آن ها که اهمیت کار او را در خلق نوآوری و بداعت های اوزان جدید و دشوار در غزل فارسی  می ستایند و مهر تأیید برآن می زنند. به هرروی او در هر دو عرصه میدان داری کرده و هر دو تجربه را به شکلی مانا در شعر امروز از خود به یادگار گذاشته است.

خود او براین باور است که آن عرصه های هموارِ اوزان غزل سنتی نیز روزگاری همانند عرصه های ناهموار پر سنگلاخ اوزان جدید غزل های نوآورانه او بوده اما به مدد تجربه و تداوم کار شاعران و همراهی دیگران، رفته رفته هموارشده و ناهمواری که در این اوزان جدید احساس شده و امروز ناملموس به نظر می رسند، بی شک روزی ملموس خواهند شد و تجربه های شعری او و دیگر کسان بعد از او، آن را به عرصه ای هموار بدل خواهد کرد.

سیمین ضرورت جستجوگری این عرصه های تازه را نیز ناگزیر و حاصل زمانه ای می داند که بازتاب مقتضیاتش در ظرف غزل سنتی دیروز میسر نیست، پس باید عرصه ای تازه به فراخور آن برایش در نظر گرفت. سیمین بهبهانی شاعری ست جستجوگر که به تکرار تجربه های پیشینیان، هرچقدر هم موفق و در اوج باشد، بسنده نکرده؛ طرحی نو را در سر پرورانده و به اجرا گذاشته است.

در گزینه اشعار سیمین بهبهانی که به همت نشر مروارید منتشر شده است، می توان بهترین اشعار سیمین بهبهانی را در هر دوعرصه مشاهده کرد. در سری گزینه های اشعار این ناشر، از شاهران معاصر جای می گیرد و به تازگی برای هشتمین بار به چاپ رسیده است.

نشر مروارید گزینه های اشعارش را در یونیفرمی ثابت و شکیل سال هاست منتشر کرده و در دو قطع جیبی و رقعی به بازار کتاب عرضه می کند. مجموعه ای که مدت هاست جای خود را در میان علاقه مندان حوزه شعر بازکرده است. در این مجموعه شاهد انتشار گزینه اشعار بزرگانی چون نیما یوشیج، احمد شاملو، نصرت رحمانی و سیمین بهبهانی تا شاعران دیگری همچون بیژن جلالی، منصور اوجی، م. آزاد و نهایتاً جوان ترهایی همانند رضا چایچی، فاضل نظری و... هستیم. 

هر کتاب از این مجموعه علاوه بر گزینه اشعار شاعران که به ترتیب انتشار دفترهای شعر آن ها در ادامه هم منتشر شده، دارای مقدمه ای خواندنی در معرفی شعر و زندگی این شاعران است؛ این مقدمه ها  گاه توسط خود شاعران نوشته شده  و گاه توسط دیگران.

گزینه اشعار سیمین بهبهانی نیز از چنین ویژگی برخوردار است.  دو نوشته بسیار خواندنی به قلم خود او یکی درباره زندگی اش و دیگر درباره شعرش، به عنوان مقدمه در ابتدای کتاب منتشرشده که از ویژگی های متمایزکننده این کتاب در قیاس با دیگر نمونه های مشابه محسوب می شود؛ نوشته هایی که نشان می دهد سیمین در نثر نیز همانند نظم در اوج بوده است.

* معرفی کتاب از الف کتاب