گزینه اشعار ضیاء موحد

انتشار بیش از چهل عنوان کتاب از مجموعه گزینه شاعران معاصر توسط نشر مروارید، حسن انتخاب اشعار و شیوه حرفه ای تدوین کتاب ها این مجموعه را به یکی از موفق ترین نمونه ها در حوزه خود بدل کرده است. تداوم انتشار و تجدید چاپ مکرر این آثار به روشنی گواه آن است که گزینه اشعار شاعران معاصر نشر مروارید یکی از اولین انتخاب ها برای کسانی ست که می خواهند بهترین های هر شاعر را که نشان دهنده مسیر پیموده شده توسط او و افت و خیز کارنامه اش باشد، یکجا و بدون نیاز به صرف وقت زیاد، در اختیار داشته باشند. این ناشر اخیراً این مجموعه را در قطع جیبی هم منتشر کرده تا پاسخ گوی سلیقه طیف بیشتری از مخاطبان باشد.

گزینه اشعار ضیاء موحد یکی از کتاب های همین مجموعه است. ضیاء موحد صرف نظر از شاعری به عنوان استاد دانشگاه در حوزه فلسفه و منطق نیز شناخته می شود. اعتبار علمی او در این حوزه چنان است که کتاب های غیر شعری او در قیاس با کتاب های شعری او از شهرت بیشتری هم برخوردارند. او همچنین کتاب هایی که در حوزه فرهنگ، ادبیات و همچنین نقد شعر منتشر کرده است که هر یک مخاطبان خاص خود را داشته اند.

موحد چندین نوبت برنده کتاب سال نیز شده است. در سال ۱۳۶۹ برای نگارش کتاب درآمدی بر منطق جدید در سال ۱۳۸۶ برای کتاب منطق موجهات، در سال ۱۳۷۴ برای ترجمه کتاب ادبیات نوشته رنه ولک و اوستین وارن همین جایزه را به خود اختصاص داده و در سال ۱۳۷۶ هم استاد نمونه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی شده است. آنچه در بالا آمد تنها بخشی از موفقیت های علمی و پژوهشی ضیاء موحد محسوب می شود.

از ضیاء موحد تاکنون چهار مجموعه شعر منتشر شده است و انتشار اولین کتاب شعر او به چهار دهه پیش برمی گردد: بر آب های مرده مروارید، غراب های سفید، مشتی نور سرد، نردبان اندر بیابان.

او در شعر از پیروان مکتبی ست که نیما آغازگر آن بوده،  هرچند موحد نیز به سهم خود در شعر نو راهی گشوده و صاحب زبان و بیان شعری خاص خود شده است که شاید مخاطبان او خاص باشند اما علاقه مندی بسیاری به اشعار او دارند. «شعر موحد در متنِ تمرکز بر زبان مکتب اصفهان قرار دارد و باجی را که سپهری به عرفان می دهد و ابهاماتی را که در شعر فروغ و شاملو وجود دارد، کاملاً کنار گذاشته و با تصویر، دنیای عاشقانه را در دنیای جدید بیان می کند.» از مهم ترین ویژگی های شعری موحد که در کتاب مشتی نور سرد خودنمایی می کند، واژه سازی های و ابداعات زبانی اوست که در متن شعرش نشسته است.

مجموعه اشعار موحد، با مقدمه ای به قلم خود او که در ابتدای کتاب آمده آغاز می شود و دربرگیرنده پنج بخش است که چهار بخش آن، هریک به گزینی از اشعار یکی از کتاب های اوست.

پایان بخش کتاب نیز گزیده ای از اشعار تازه سروده شده توسط ضیاء موحد است که هنوز در قالب کتاب منتشرنشده اند. اشعار منتشرشده در انتهای کتاب نشان دهنده آخرین تغییر و تحولات شعری اوست که اصولاً شاعری گزیده کار است و همانند برخی از شاعران ترجیح می دهد با اشعار میان مایه یا حتی ضعیف تعداد کتاب های خود را بیشتر نکند.

به سنت مجموعه گزیده هایی که نشر مروارید منتشر کرده، چون شاعر در قید حیات بوده مقدمه کتاب نوشته ای است از خود او درباره ی شعرش یا هر آنچه گفتنش را در ابتدای چنین مجموعه ای لازم می داند. مقدمه ی ضیاء موحد از آن نظر جالب توجه می نماید که به شکلی گذرا اشاره ای دارد به رابطه ی میان شعر و منطق و در این میانه نیز از شاعران برجسته ادبیات غرب نیز نمونه های آورده است.

تأکید موحد بر هم آوازی شعر و منطق در این نوشته ازآن جهت جالب توجه است که سرودن شعر به عنوان دل مشغولی ادبی و هنری چند دهه ی اخیر و منطق و دانشی است که در طول سالیان دور نزدیک بدان پرداخته و به مرتبه استادی رسیده است و از همین سبب بی میل نیست که با همراهی این دو برای طرحی نو دراندازد و راهی تازه باز کند، چنانکه در اشعارش نیز چنین تلاش هایی مشهود است.
ضیا موحد در اشعار خود اهمیت ویژه ای برای تبیین معنا و انتقال آن به مخاطب قائل است اما این مهم مانع آن نشده است که زیبایی کلام و تصویرهایی بدیع و زیبا را در حاشیه قرار دهد. چه بسا گاه تنها به طرح چنین تصاویری که به مثابه عکس پیش روی مخاطب برای ثبت شد ن لحظه ای زیبا در ذهن او بسنده می کند.

«نگاه کن زن را در چارچوب مهتابی
و مرد را
پایین 
کنار ایوان
و پلکان قدیمی را
که سنگ هایش در باد 
سوختند.»

ازجمله اشعار زیبای این مجموعه که حاصل تداعی معنا در قالب تصاویر زیبا و همچنین طنین صدا به عنوان موسیقی کلمات است به شعر زیر می توان اشاره کرد:

«سر بر زانو
و زانو در بغل
نشسته ام
پشت بر دیوار این کاروان سرا
و گوشم آکنده است
از زنگ کاروان سیاه
که ماه را
منزل به منزل
به دروازه ی خراب صبح می برد.»

موحد در این شعر کلمات را چنان مؤثر در جای خود نشانده که طنین زنگ کاروان سیاه به عنوان موسیقی زمینه شعر پس از پایان خوانش آن نیز در ذهن مخاطب امتداد می یابد.