کاوش در ایران (عکس های اریش اف اشمیت)

کتاب «کاوش در ایران: عکس‌های اریش. اف. اشمیت» که به عکس‌های تاریخی و اسناد پیرامونی گروه باستان‌شناس اریش. اف. اشمیت از ایران و عراق دهۀ بیست شمسی مربوط است و عایشه گورسان-سالتمسان تحقیق و پدیدآورندگی آن را بر عهده داشته،

اریش. اف. اشمیت انسان‌شناس و باستان‌شناس آمریکایی کار کاوش خود در ایران را از خرداد سال 1310 با پروژۀ دامغان آغاز و تا پایان حفاری‌های تخت‌جمشید در سال 1318 ادامه داد. پروژۀ دامغان به هدایت اشمیت یکی از نخستین پروژه‌های روشمند اکتشاف در ایران به شمار می‌آید. این دوره همزمان با دهۀ 1930 میلادی است که نقطۀ عطف باستان‌شناسی خاور نزدیک در گذار از حفاری برای یافتن گنج به دورۀ بنیان‌نهادن اصول علمی و روشمند حفاری و کاوش است.
کتاب کاوش در ایران؛ عکس‌های اریش. اف. اشمیت (سال‌های 1309-1319) روایتی مصور از دوران حضور اشمیت و گروه همکار او در ایران و عراق است. تهیه‌کننده و نویسندۀ کتاب، عایشه گورسان-سالتسمان، در پیشگفتار اشاره می‌کند که در حین کار بر سفال‌های عصر مفرغ تپه‌حصارِ دامغان در دانشگاه فیلادلفیا به عکس‌های موجود از پروژۀ اشمیت در بخش آرشیو موزه علاقه‌مند می‌شود. این عکس‌ها مصادف با دست‌یابی اتفاقی به مکاتبات اشمیت و مدیر موزۀ دانشگاه و دیگر افراد و دولتمردان در این دوران حدوداً ده ساله است. وجود عکس‌ها و مکتوبات بسیار و دقیق که همگی سالم مانده بودند، عایشه گورسان را به انگیزۀ تدوین این کتاب مصور و جذاب که روایت‌گر چرایی، چگونگی و آغاز و انجام پروژۀ دامغان است، ترغیب می‌کند؛ او بدین‌منظور از میان 2600 عکس تاریخی و چشم‌نواز اشمیت در آرشیو موزه، 64 قطعه را با توجه به جزئیات قوم‌شناختی و باستان‌شناسی و کیفیت، انتخاب و در کنار 88 قطعه عکس دیگر در لوح فشرده، همراه کتاب چاپ می‌کند. در چاپ فارسی کتاب کاوش در ایران عکس‌های لوح فشرده در کنار آن نامه‌ها و 64 عکس، به ضمیمه و توضیح چاپ شده است.

عایشه گورسان-سالتسمان انسان‌شناس فارغ‌التحصیل از دانشگاه پنسیلوانیاست که دربارۀ تاریخ‌شناسی سفال‌های عصر مفرغ منطقۀ تپه‌حصار دامغان ایران کتابی را با بهره‌گیری از یافته‌های اریش. اف. اشمیت در سال 2016 به چاپ رسانده است. کتابی که همان‌طور که گفته شد، واسطۀ آشنایی با اسناد و عکس‌های برجامانده از اریش. اف. اشمیت و گروهش و جزم شدن عزم گورسان در نگارش و تدوین کتاب کاوش در ایران شد.
در توضیح بیشتر دربارۀ کتاب کاوش در ایران باید افزود که عکس‌های به‌جای مانده از اشمیت و گروه او از ایران و مناطق عراق (فارا) در این دوره (در حدود نود سال پیش)، از کیفیت و وضوح خارق‌العاده‌ای برخوردارند و به تعبیر محقق و پدیدآورندۀ کتاب نوعی بی‌زمانی را تداعی می‌کنند. روایت متنی و سیر تاریخی کتاب نیز که حاصل کندوکاو در مکاتبات و اوراق اداری اشمیت و افراد گوناگون است، با پیوست شدن به عکس‌های تماشایی کتاب، بر زیبایی و زنده بودن آن‌ها افزوده است.