زیبای هلیل

درباره کتاب:

هشت داستان کوتاه در مجموعه «زیبای هلیل» فضای جیرفت و مناطق جنوبی کرمان را چنان می سازد که تو بعد از پایان یافتن کتاب یک پا رودباری هستی. و این رودبار منطقه ای است روستایی در جیرفت. جیرفتی که در دل کویر به هند ایران معروف است. فضای وهمناک این زاویه پرت افتاده کشور در روایت های جذاب و گیرای منصور علیمرادی انسان را به یاد ماکوندوی مارکز می اندازد. این نگرش به بوم گرایی، علیمرادی جوان را در صف مردانی همچون چوبک و دولت آبادی قرار می دهد. قدرت تخیل نویسنده، حس احترام تو را برمی انگیزد اما قدرت اصلی داستان های این مجموعه از مدل های روایتی و زبان رنگارنگ و گیرای آن سرچشمه می گیرد. این مدل روایی عینا از مردم آن سامان الگو برداری شده. این مردم قصه گویی توی خون شان موج می زند. علیمرادی با تیزهوشی مدل های روایی قصه های عامیانه و زبان و لهجه را برای ساختن فضا در قالب شناخته شده داستان کوتاه به خدمت گرفته است.

تمامی داستان های مجموعه، آمیزه ای از طنز و تراژدی اند. موقعیت های ناب طنز لبخند را از ابتدا تا انتها بر لبان خواننده اثر نگاه می دارند اما پایان تلخ داستان ها هر بار او را در خود فرو می ریزد. با گذر از هر داستان آوار احساسات و افکار خواننده بر جانش سنگین و سنگین تر می شود. روایت های موازی و داستان در داستان که آن هم در قصه پردازی بومی ایران سابقه دیرینه  ـ از هزار و یک شب تا اکنون ـ دارد به خوبی به عنوان یک تکنیک مورد استفاده خواننده قرار گرفته و هرگز به یکدستی و همگرایی داستان ها ضربه نزده است. درواقع تمامی این داستان ها به تعاریف داستان کوتاه وفادار مانده و به یک قطره می مانند. زلال و خلاصه و جامع. پایان بندی منطقی و بی نقص داستان ها ضعف قصه های ایرانی در پایان بندی را پوشانده است و در عین حال نوعی شاعرانگی در پایان بندی داستان ها دیده می شود که با فضای شاعرانه داستان ها هماهنگی کامل دارد. و در این مجموعه هیچ یک از عناصر داستان فدای عنصری دیگر نشده و از این جهت داستان ها، داستان های کاملی جلوه می کنند. داستان «برگه امتحانی» که اولین داستان این مجموعه است در واقع فلسفه وجودی مجموعه را به عنوان تم در خود دارد. یک یاغی محلی نامه ای عاشقانه به معلمی در محلش می نویسد. لطافت روح این یاغی «به عنوان یک قربانی طبیعت خشن و آموزش ندیده جنوب» در این نامه عاشقانه به زیبایی دراماتیزه شده و این متن نامه همانند سرنگی حقانیت روح معصوم آن یاغی مخوف را به مخاطب تزریق می کند. ایلیاتی جنوبی با تیر و تفنگ همانقدر آمیخته و آشناست که با نامش. اما زشتی جنگ و نکبت و بی ثمری آن در داستان دوم این مجموعه که از زبان کودکی روایت می شود، هرچه زشت تر و وحشتناک تر به نمایش درمی آید. دود شدن جوان تحصیلکرده ایل  ـ مهندس برق ـ چنان در چشم کودک  ـ وجدان بیدار و ناآلوده ایل ـ سنگین و ناامید کننده است که قید رویایش را برای اینکه روزی در آینده مهندس برق رسانی بشود، می زند.

«زیبای هلیل» که نام کتاب هم از آن برداشته شده، یادآور تاریخ دیرین این قوم است. حرکت جوانی که مجسمه زیبای هلیل را دوباره به زیر خاک برمی گرداند یکی از زیباترین پایان بندی ها را برای این داستان رقم زده است. حتی فقر و ناامیدی و خستگی و گرسنگی هم نمی توانند عطش هویت جویی این روستایی را مغلوب کنند. طنز تلخ قصه آنجاست که جوان می داند اگر مجسمه از زیر خاک خارج شود هیچ گشایشی در کار مردمش ایجاد نخواهد کرد پس همان بهتر که در خاک بماند.

 در سه داستان بعدی فرد ایلیاتی در فضایی شهری قرار می گیرد و در ملغمه ای از طنز و خیال پردازی و شاعرانگی تقلای او برای هماهنگی با دنیای مدرن به نمایش گذاشته می شود.  در داستان «موسا» قصه های پریان و فرهنگ وهمی عامه به مثابه یک تمثیل، با زندگی امروزه در ارتباط و تماس قرار می گیرد. تمثیل جن زدگی ساکنان این ماکوندوی هلیل فقط شامل حال آن مردمان نیست و تمامی گستره فرهنگ مادر را نیز دربر می گیرد. جن قصه گو در پایان می فهمد که رودست خورده و مخاطبش خود جنی دیگر است. در جامعه فلکزده ای که هرکس در فکر کلاهبرداری از دیگری است ناگه به خود می آید که کلاهی گشاد بر سرش رفته است.