بازی‌های دورهمی در ایران از گذشته تا امروز نقش مهمی در شکل‌گیری تعاملات اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند. با وجود تغییر سبک زندگی، این بازی‌ها همچنان محبوب هستند و در فضاهایی مانند شهر کتاب و کافه‌های فرهنگی، به عنوان بخشی از تفریحات سالم و فکری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله درباره‌ی تاثیراتِ «بازی‌های دورهمی» در کودکان و بزرگ‌سالان توضیح می‌دهیم و علاوه بر آن با بررسی مختصرِ تاریخی، چند بازی دورهمی را نیز به شما معرفی می‌کنیم و در نهایت می‌گوییم که چطور ابزارِ این بازی‌ها را فراهم و از آن استفاده کنید.

تاثیرات روان‌شناسی و اجتماعی بازی‌های دورهمی در کودکان و بزرگ‌سالان

بازی‌های دورهمی می‌توانند به مهارت‌های شناختی، عاطفی و اجتماعی و رشد فردی و تعاملات اجتماعی کمک کنند. جالب آن‌که این موضوع اگرچه در کودکان تاثیرِ زیادی دارند؛ اما بزرگ‌سالان نیز می‌توانند از مواهبِ آن بهره‌مند شوند.

تأثیر بازی‌های دورهمی بر کودکان

بازی‌های دورهمی سببِ رشد شناختی و ذهنی و افزایش تمرکز و دقت در کودکان می‌شود. بازی‌هایی مانند اسم فامیل، دوز و بیست سؤالی باعث تقویت توجه و افزایش قدرت تمرکز در کودکان می‌شوند.  علاوه بر آن، به بهبود مهارت‌های حل مسئله نیز کمک می‌کند. بسیاری از این بازی‌ها کودکان را تشویق می‌کنند که تحلیل و استدلال کرده و برای حل مشکلات، راه‌حل پیدا کنند.

علاوه بر این، بازی‌هایی هستند که موجب تقویت حافظه‌ی کودکان می‌شود. از همه‌ی اینها مهم‌تر بازی‌های دورهمی بر مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان تاثیر می‌گذارد و سبب تقویت تعامل اجتماعی می‌شود؛ درواقع کودکان در این بازی‌ها یاد می‌گیرند که چگونه با دیگران تعامل داشته باشند، نوبت بگیرند و ارتباط برقرار کنند و تمام اینها کودکان را به همکاری و مشارکت گروهی تشویق می‌کند.

پس تا می‌توانید کودکان را به انجام بازی‌های دورهمی تشویق کنید؛ چون خندیدن و سرگرم شدن در محیط‌های اجتماعی باعث کاهش تنش‌های ذهنی و افزایش حس شادی در کودک‌تان می‌شود و مهارت‌های هیجانی آنان را افزایش می‌دهد. کودکانی که در این بازی‌ها حضور پیدا می‌کنند، یاد می‌گیرند که احساسات دیگران را بخوانند و خود را در موقعیت‌های مختلف کنترل کنند.

افراد خردسال با انجامِ این بازی‌ها یاد می‌گیرند که تصمیم‌گیری کنند و مسئولیت تصمیم‌های خود را بپذیرند. هنگامِ بُرد خوشحال باشند و علاوه بر آن، شکست را بپذیرند و در عین حال برای پیروزی تلاش کنند.  

تأثیر بازی‌های دورهمی بر بزرگ‌سالان

بازی‌های دورهمی تنها برای کودکان فایده ندارد؛ این باعث بهبود مهارت تصمیم‌گیری در موقعیت‌های پیچیده در دوران بزرگ‌سالی نیز می‌شوند و ذهنِ خود را فعال نگاه داشته و خلاقیت که نیازِ تمام زندگی است را تقویت ‌کنند.

از همه‌ی این‌ها مهم‌تر بازی‌های فکری و تحلیلی می‌توانند در جلوگیری از کاهش عملکرد مغز در سنین بالا مؤثر باشند.

از این مسئله اگر بگذریم، بازی‌های دورهمی باعث تقویت پیوندهای خانوادگی و دوستانه می‌شوند و فضای صمیمانه‌ای ایجاد می‌کنند که موجب ترشح هورمون‌های شادی مانند اندورفین شده و استرس را کاهش می‌دهد.

یادتان باشد، بسیاری از بازی‌های گروهی نیازمند مهارت مذاکره، متقاعدسازی و تعامل اجتماعی هستند که در زندگی روزمره مفید خواهد بود. در واقع، هم‌اکنون  که همه در پیله‌ی تنهایی خود فرورفته‌اند، حضور در یک جمع و شرکت در بازی‌ها باعث ایجاد حس تعلق و جلوگیری از انزوا می‌شود و به افزایش انرژی مثبت کمک می‌کند.  

تأثیرات اجتماعی بازی‌های دورهمی

شاید برای‌تان عجیب باشد؛ اما تاثیر بازی‌های گروهی بسیار بیش از چیزی است که تصور می‌کنید و تاثیرات اجتماعی نیز به همراه دارد. بازی‌های گروهی باعث می‌شوند افراد با نظرات و شیوه‌های فکری مختلف آشنا شوند و مهارت گفت‌وگو و مذاکره را بیاموزند.

شاید اگر بازی‌های گروهی بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد؛ به تقویت همدلی میانِ افراد جامعه کمک کند.

از آن طرف، در دنیایی که بسیاری از افراد زمان زیادی را درگیر گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی هستند، بازی‌های دورهمی فرصتی برای دوری از فناوری و ارتباط چهره‌به‌چهره فراهم می‌کنند.  

تاریخ بازی‌های دورهمی در ایران

بازی‌های دورهمی در ایران قدمتی طولانی دارند و از گذشته‌های دور تا امروز، در محافل خانوادگی، دوستانه و اجتماعی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. این بازی‌ها نه‌تنها وسیله‌ای برای سرگرمی هستند، بلکه به تقویت روابط اجتماعی، رشد ذهنی و حفظ سنت‌های فرهنگی نیز کمک کرده‌اند.

ایرانیان از دیرباز به بازی‌ها و سرگرمی‌های گروهی علاقه داشتند. شواهد تاریخی نشان می‌دهند که در دوره‌ی هخامنشیان و ساسانیان، بازی‌هایی مانند تخته نرد و شطرنج در میان طبقات مختلف جامعه محبوب بودند.  مثلا «تخته نرد» در دوره‌ی ساسانیان توسط بزرگمهر، وزیر انوشیروان، ابداع شد و یکی از اولین بازی‌های استراتژیک دو نفره در ایران است که همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده است.

اما شطرنج، در دوران ساسانیان از هند به ایران آمد و پس از آن در بخش‌های مختلف جهان گسترش پیدا کرد.  علاوه بر این‌ها، روحِ داستان‌گوی ایرانیان، بازی‌های داستان‌پردازانه‌ی بسیاری نیز داشتند و همیشه روایت قصه و طرح معماها را به‌عنوان نوعی سرگرمی گروهی در محافل خود استفاده می‌‌کردند.

اما با رشد شهرنشینی و تجمع‌های خانوادگی و قهوه‌خانه‌ای (به‌خصوص در دورانِ صفویه و قاجاریه)، تعداد دیگری بازی گروهی در ایران رواج پیدا کرد که از جمله‌ی آن بازی «گل یا پوچ» است که نیاز به دقت فراوان دارد. از آن طرف، نقالی و شاهنامه‌خوانی گرچه بیشتر یک هنر نمایشی بود، اما محافل شاهنامه‌خوانی و نقالی، فضایی برای تعامل گروهی و مشارکت مخاطبان در داستان‌پردازی فراهم می‌کردند.  

معرفی چند بازی دورهمی

در دهه‌های اخیر با ورود رسانه‌های مدرن مانند رادیو و تلویزیون، بسیاری از سرگرمی‌های گروهی تغییر کردند، اما همچنان برخی بازی‌های سنتی و جدید در میان خانواده‌ها و دوستان محبوب ماندند که برخی از آنان را در زیر با هم مرور می‌کنیم.  

اسم فامیل

این بازی کلاسیک همچنان یکی از سرگرم‌کننده‌ترین و پرطرفدارترین بازی‌های دورهمی است. در این بازی، افراد یک حرف مشخص را انتخاب می‌کنند و باید در دسته‌بندی‌هایی مثل نام، نام خانوادگی، شهر، کشور، غذا و ... کلماتی را بنویسند که با آن حرف شروع شوند. هرکس سریع‌تر و دقیق‌تر بنویسد، امتیاز بیشتری می‌گیرد.

مافیا

یکی از معروف‌ترین بازی‌های گروهی که در سال‌های اخیر به‌شدت در ایران رایج شده، مافیا است. این بازی نیاز به استراتژی، تحلیل روانشناسی و مهارت در فریب یا تشخیص حقیقت دارد. بازیکنان به دو گروه مافیا و شهروند تقسیم می‌شوند و باید با صحبت و استدلال، هویت یکدیگر را کشف کنند.

پانتومیم

پانتومیم یکی دیگر از بازی‌های خاطره‌انگیز و محبوب است که در آن بازیکنان باید بدون صحبت کردن، با حرکات بدن، کلمه یا عبارتی را برای هم‌تیمی‌های خود نمایش دهند. این بازی معمولاً با کلی خنده و لحظات جذاب همراه است.

دوز

دوز یک بازی سنتی ایرانی است که معمولاً روی کاغذ یا با مهره‌های مخصوص انجام می‌شود. بازیکنان تلاش می‌کنند سه مهره خود را به‌صورت افقی، عمودی یا مورب در یک خط قرار دهند، در حالی که مانع از پیروزی حریف می‌شوند. این بازی ساده اما فکری، در بسیاری از خانواده‌ها رایج است.

اسم روی پیشانی

در این بازی، نام یک شخصیت معروف (واقعی یا خیالی) روی یک کاغذ نوشته شده و بدون اینکه فرد از آن مطلع باشد، روی پیشانی او قرار می‌گیرد. سایر بازیکنان با دادن سرنخ‌های غیرمستقیم، او را راهنمایی می‌کنند تا حدس بزند که چه اسمی روی پیشانی‌اش نوشته شده است.

شاه، دزد، وزیر

این بازی ساده و پرطرفدار معمولاً در جمع‌های خانوادگی و دوستانه انجام می‌شود. هر بازیکن یک کارت دریافت می‌کند که یکی از چهار نقش شاه، دزد، وزیر یا جلاد را مشخص می‌کند. شاه باید دزد را پیدا کند، وزیر به شاه کمک می‌کند، و جلاد وظیفه اجرای فرمان شاه را بر عهده دارد. هیجان این بازی در تحلیل رفتارها و تلاش برای کشف هویت‌ها نهفته است.

مافیا کارت (ورژن ساده‌تر مافیا)

این نسخه از مافیا با کارت‌های مخصوص انجام می‌شود و مناسب افرادی است که به دنبال نسخه‌ای سریع‌تر و ساده‌تر از مافیا هستند. هر کارت یک نقش خاص دارد و بازی به سرعت پیش می‌رود.

مشاعره، بیست سوالی، جملات ناتمام

بازی‌های کلامی همیشه جزو جذاب‌ترین سرگرمی‌های دورهمی بوده‌اند. مشاعره (رد و بدل کردن شعر)، بیست سوالی (پرسیدن سوالات برای حدس یک کلمه)، و جملات ناتمام (کامل کردن جمله‌ای که نفر قبل گفته) از جمله بازی‌هایی هستند که ذهن و خلاقیت افراد را به چالش می‌کشند.

سنگ، کاغذ، قیچی

یک بازی ساده اما پرهیجان که بیشتر در تصمیم‌گیری‌های سریع استفاده می‌شود. این بازی که بر پایه‌ی شانس و کمی استراتژی است، معمولاً به‌عنوان بخشی از بازی‌های دیگر نیز به کار می‌رود.

بازی‌های کارتی و بردگیم‌ها

از دهه ۱۳۹۰، با گسترش فروشگاه‌های فرهنگی مانند شهر کتاب، بازی‌های رومیزی مدرن مانند دژ، استوژیت، راز هیتلر و کودتا به سرگرمی‌های محبوب تبدیل شدند.

بازی‌هایی مثل وسطی، هفت سنگ، زو، قایم باشک و الک دولک نیز از دیرباز وجود داشته و بعضی از آن‌ها همچنان در جمع‌های خانوادگی و دوستانه محبوب‌اند.  

بازی‌های دورهمی دیجیتالی

امروزه، بازی‌های دورهمی علاوه بر حفظ هویت سنتی خود، با تلفیق فناوری‌های جدید مانند اپلیکیشن‌های موبایلی و نسخه‌های دیجیتالی، وارد مرحله جدیدی شده‌اند. با افزایش علاقه به بردگیم‌ها و بازی‌های فکری، ایران شاهد رشد تولید بازی‌های داخلی و ترجمه‌ی بازی‌های بین‌المللی شده است.

بازی‌های دورهمی و شهرکتاب

شهر کتاب محیطی فرهنگی و آرام است که می‌توان در آن علاوه بر خرید کتاب، می‌توان تعدادی از این بازی‌‌ها را خرید و علاوه بر آن از فضای کافه‌های آن برای انجام برخی بازی‌های فکری و دورهمی نیز استفاده کرد.

بازی‌هایی که می‌توان از شهر کتاب خرید

مافیا کارت – نسخه‌های متنوعی از بازی مافیا به‌صورت بسته‌های کارت در شهر کتاب موجود است. این نسخه‌ها معمولاً شامل شخصیت‌های ویژه و راهنمای بازی هستند.

دوز (XO یا دوز ایرانی) – برخی از نسخه‌های چوبی و کاغذی این بازی در شهر کتاب فروخته می‌شوند.

بازی‌های فکری و کارتی – مانند استوژیت (مشابه پانتومیم اما با کارت)، بردگیم‌هایی مثل دژ، راز هیتلر، کودتا که همگی بازی‌های فکری و استراتژیک گروهی هستند.

پازل‌های فکری – انواع بازی‌های معمایی و حل مسئله که می‌توان در کنار دوستان در فضای کافه بازی کرد.

بازی‌های حدس کلمه – مانند تلفظ سخت، تبانی، و اسم و فامیل کارتی که نسخه‌های مخصوص دارند.  theboardgamefamily

سخن پایانی

پس یادتان باشد بازی‌های دورهمی فراتر از یک سرگرمی ساده هستند. این بازی‌ها نقش مهمی در رشد ذهنی، اجتماعی و هیجانی افراد، از کودکی تا بزرگ‌سالی دارند. آن‌ها می‌توانند به بهبود حافظه، تقویت مهارت‌های ارتباطی، کاهش استرس، افزایش خلاقیت و حتی پیشگیری از انزوای اجتماعی کمک کنند. بنابراین، در کنار سرگرمی، این بازی‌ها فرصتی عالی برای بهبود کیفیت زندگی و تقویت روابط انسانی فراهم می‌کنند.

منابع: nytimes , theboardgamefamily