پاتوق اسماعیل آقا نمایشنامه
درباره کتاب:
حمید امجد یکی از نمایشنامه نویسان مطرح دهه اخیر ایران است که مدتهاست بنا بر صلاحدید خودش هیچیک از آثارش روی صحنه تئاتر حرفهای ایران اجرا نشده است، لذا خوانش و معرفی نمایشنامههای او به نظر اصلیترین راه برای پیگیری جهان و اندیشههای این نمایشنامه نویس مؤلف است.
نمایشنامه «پاتوغ اسماعیل آقا» آخرین اثر چاپ شده امجد داستان مردی است که برای فرار از گذشته خود به مکانی بکر و دور پناه آورده و قهوه خانه سر راهی اسماعیل آقا را از او میخرد... اما آرام آرام رازهایی از مرد و اسماعیل آقا و زنی تنها که در آن حوالی زندگی میکند آشکار میشود و معلوم میشود همه آنها برای فرار از گذشته و در پی آزادی از هر آنچه پیشتر بودند به آنجا پناه آوردهاند.
همه هرچه بیشتر در گذشته فرومیروند زخمهای گذشته عمیقتر و خونینتر میشود و کار به جایی میرسد که جای جدید که قرار بود آزادی بخش باشد خود تبدیل به یک قفس میشود.
«پاتوغ اسماعیل آقا» اثری است رازآلود که با هرچه پیش رفتن ماجرای اصلی خود را با رازهای گذشته پیش میبرد و با محوریت مضمون هویت در هر صحنه شناخت جدیدتر و رازی شوک آورتر از شخصیتهای اصلی خود را آشکار میکند.
در واقع فرار از گذشته و آزادی از قالب اصلی و پذیرفته شده خود، اصلیترین مضمون و دغدغه نمایشنامه است. متن با در نظر گرفتن گذشته به عنوان امری ثابت و غیر قابل تغییر، رویکردی بدبینانه و تلخ نسبت به مضمون یاد شده دارد و با وجود تلاش برای ایجاد فضا و ارتباطی جدید نهایتاً ساختن خود را به طریقی آزادانه امری محال میپندارد.
هرگاه مرد تلاش میکند به تعریف جدیدی از خود برسد یا گذشتهای ناخوانده سر میرسد یا قالبی ناخواسته از مکانی که برای زندگی جدیدش برگزیده بر او تحمیل میشود.
این امر تا بدانجا پیش میرود که حتی پس از خرید قهوه خانه اسماعیل آقا توسط مرد مشتریان این پاتوغ مرد را همان اسماعیل آقا میپندارند و حاضر به پذیرش این نیستند که حالا قهوه خانه توسط کسی غیر از اسماعیل آقا اداره میشود و به طریقی کلافه کننده و غیر منطقی هویت اسماعیل آقا را با جزئیات به مرد تحمیل میکنند.
در پرداخت متن و همچنین رویکردی که به این قسمت از آن وارد شده جا پای مضامین نمایشهای ابزورد کاملاً قابل رؤیت است.
مسئله زیر پا گذاشتن فردیت و رقم زدن آن توسط جمع و قربانی شدن فرد در جمع از مضامین بارز درامهای امجد است که به طور مشخص در زائر که یکی از بهترین نمایشنامههای اوست و آثار دیگری همچون نگین، بیشیر و شکر و حتی مضحکههای تک پردهای او چون گردش تابستانی و... بارز و قابل پیگیری است.
پاتوغ اسماعیل آقا همچون معمایی پازل گونه ساخته شده که به مرور خود را آشکار میکند و همه چیز را میسازد و از سادگی رو به پیچیدگی میرود، اما آنچه به نظر میرسد به اثر لطمه میزند افراط و همچنین تصنع در این پیچیدهسازی است.
امجد با ریتمی نه چندان هماهنگ مدام شخصیتها و موقعیت دراماتیک اثر خود را پیچیدهتر میکند و با این کار تا آنجا پیش میرود که تشخیص خط اصلی درام را سخت میکند و تکثر مضامین و پیچیدگی موقعیتها از ظرف درام سرریز میشود.