سفرنامه تاورنیه

اثر ژان ‌باتیست تاورنیه و ترجمه‌ی حمید ارباب‌ شیرانی است. سفر از سده‌های پیش از جمله مهم‌ترین راه‌های شناخت سایر اقوام و فرهنگشان محسوب می‌شد. افراد با اهداف گوناگون ـ تجارت، تحقیق، مأموریت دولتی، ارضای حس کنجکاوی و… ـ سفر می‌کردند. ایران به دلیل سابقه‌ی تمدنی، تنوع فرهنگی، جاذبه‌ی تجاری و اقتصادی، اهمیت سیاسی و قرار گرفتن در میان امپراتوری عثمانی و روسیه‌ی تزاری از گذشته‌های دور مقصد گردشگران بود. یکی از افرادی که به مشرق‌زمین سفر کرد، ژان باتیست تاورنیه است. او 22 سال بیشتر نداشت که بسیاری از کشورهای اروپا را از نزدیک دیده بود. وقتی با کاردینال ریشلیو، مدیر انجمن‌های دینی مشرق‌زمین ملاقات کرد، از راهی که او برای سفر به این بخش جهان گشوده بود استفاده کرد و به ایران آمد. تاورنیه بعد از دریافت لقب نجیب‌زادگی از لوئی چهاردهم، شاه فرانسه و بازنشستگی، در شصت‌و‌پنج‌سالگی نوشتن سفرنامه را آغاز کرد. او در شرح سفرهای نُه‌گانه‌اش به ایران، چندین سفرنامه نوشت. تاورنیه در این سفرنامه‌ها دیده‌ها و شنیده‌هایش را به‌دقت تشریح می‌کند. به مسائل مرتبط با راه‌ها و روستاها، تقسیم ایالات، گل‌ها و میوه‌ها، مروارید و فیروزه، حیوانات باربر، ماهیان، پرندگان، شیوه‌ی ساختمان و … می‌پردازد. اطلاعات زیادی درباره‌ی شخصیت‌های مشهوری که دیده ـ میرزا تقی اعتمادالدوله، محمد‌بیگ اعتمادالدوله، علی مردانخان، میرزا ابراهیم و … ـ به دست می‌دهد. در مجموع طبق این نوشته‌ها، نظر تاورنیه درباره‌ی ایرانیان مثبت است. او معتقد است ایرانی‌ها از سایر ملت‌های آسیا باهوش‌ترند. امنیت ایران را می‌ستاید و می‌گوید: «ایران در آسیا به منزله‌ی فرانسه در اروپاست.»