دراکولا

همه‌ی خون‌آشام‌های متأخر از زیر شنل سرخ‌و‌سیاه کنت دراکولا بیرون آمدند و هرگز صاحب سایه‌‌ای مخوف‌تر از او نشدند. برام استوکر صدوبیست سال پس از انتشار دراکولا همچنان یکی از چهره‌های شاخص ادبیات گوتیک و خالق تکان‌دهنده‌ترین رمان این سبک است. کنت دراکولا اشراف‌زاده‌ی تنها و مرموزی است که همه‌ی اطرافیانش را از دست داده و می‌تواند شر و نیروهای اهریمنی را از مرزهای قصری در بلندای کوه‌های کارپات به سرزمین‌های دوردست بفرستد. ترسیم همه‌ی این شرهای عالم‌گیر از خلال یادداشت‌ها و نامه‌های وکیلی رخ می‌نماید که یکی از روایان این شر مسلم است: دفتر خاطرات جاناتان هارکِر.

چرا باید این کتاب را بخوانیم؟

• ممکن است شکل طرح و توطئه‌ی داستان دراکولا برای خواننده‌ی امروزی دیگر مهیج و نفس‌گیر به نظر نرسد، اما این داستان همچنان از ارزش‌های ادبی‌ای بسیاری برخوردار است که برای محققان ادبی و به‌خصوص طرفداران ژانر فانتزی و خون‌آشام‌ها اهمیت بسیاری دارد. پیگیری تغییر و تکامل شمایل و خصوصیات این موجودات ساختگی تنها با بررسی سرچشمه‌ی آن امکان‌پذیر است؛ دراکولای برام ‌استوکر سرمنشأ حضور این گونه‌ی ادبی در تاریخ ادبیات است. همچنین امکانات روایی، داستانی و تکنیکی بسیاری با ظهور دراکولا در قرن نوزدهم به جامعه‌ی نویسندگان و هنرمندان علاقه‌مند به نوع ادبی فانتزی عرضه شده است. داستان‌های مهمی در ادبیات گوتیک و سینمای وحشت، وام‌دار دراکولای برام ‌استوکر هستند.
• مثالی که بسیاری برای تأکید بر تغییر و تکمیل ژانر خون‌آشامی در طول زمان به آن اشاره می‌کنند، همین ترس و وحشت خون‌آشامان جدید از نور روز و سوختن و نابودی آن‌ها براثر تابش خورشید است. چیزی که در دراکولای استوکر وجود ندارد و به تأکید داستان، دراکولا چندین‌ بار زیر نور خورشید و در ساعت‌های روشنایی توسط اشخاص مختلف دیده می‌شود.
• یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رمان دراکولا توصیف و تصویرسازی غنی برام ‌استوکر است. در فصل اول به‌عنوان دریچه‌ای برای ورود به دنیای دراکولا، بیش از باقی فصل‌ها به فضاسازی بصری داستان توجه شده است. جزئیاتی که جاناتان در برخورد با مردم حاشیه‌ی قلعه و درباره‌ی کنت دراکولا روایت می‌کند به‌ حدی تأثیرگذار و مخوف است که بسیاری از اقتباس‌های سینمایی دراکولا به آن‌ها وفادار مانده‌اند. همچنین توصیف جاناتان از ظاهر کنت دراکولا، جزئیات صورتش و شمایل قلعه و زنان خون‌آشام و زیبایی‌ شهوانی آن‌ها به تأثیرگذارترین تصاویر ژانر خون‌آشام تبدیل شده‌اند.
• رمان دراکولا با پررنگ‌کردن نشانه‌های شکل‌گیری جهان مدرن به سندی مهم در بررسی اوضاع اجتماعی و فرهنگی آن دوران تبدیل شد. ازجمله حضور تأثیرگذار زنان در پیشرفت حقوق و جایگاه اجتماعی آن‌ها با توسل به دو شخصیت اصلی، لوسی و مینا. موفقیت مینا در پیشبرد اهداف اصلی داستان و حضور پررنگش در تغییر سرنوشت داستان نشان‌دهنده‌ی کم‌رنگ‌شدن دیدگاه سنتی نسبت به زنان قرن نوزدهم است. علاوه بر این‌ها، تأکید برام استوکر بر تنوع و پیشرفت علوم مختلفی است که بدون آن‌ها درک و دریافت وقایع غریب داستان امکان‌پذیر نبوده است. علم روان‌شناسی و شناخت ذهن انسان به یکی از کلید‌های حل معمای درام هولناک برام‌ استوکر تبدیل می‌شود.
• از موضوعات موردعلاقه‌ی نویسندگان ژانر گوتیک، فرهنگ عامیانه‌ی مردم و خرافاتی است که به جای دین و مذهب جان می‌گرفته‌اند و نصیبی جز وحشت از ناشناخته‌ها به‌جا نمی‌گذاشتند. داستان برام ‌استوکر هم ریشه در همین خرافات دارد و برای بررسی تاریخ و فرهنگ عامه‌ی مردم قرن نوزدهم بسیار کارآمد است.
• دراکولای برام استوکر از اولین داستان‌های فرم epistolary است؛ فرمی که با استفاده و براساس اسناد، مدارک، نامه‌ها و خاطرات ساخته و نوشته می‌شود. امروزه علاوه بر شیوه‌های کلاسیک اسناد از فایل‌های صوتی، تصاویر، موسیقی و نامه‌های الکترونیک برای قوت‌بخشیدن به اثر استفاده می‌شود. این فرم به جهت واقعیت‌بخشی و باورپذیر‌کردن داستان کاربرد بسیاری دارد.

راز ماندگاری دراکولا

تأثیر دراکولا بر تاریخ ادبیات و سلطه‌اش بر داستان‌های ترسناک و فانتزی تا جایی پیش رفت که محققان بسیاری درصدد پیداکردن ریشه‌های عمیق‌تر این شخصیت مهم ادبی برآمدند.