برکه های باد

درباره کتاب:

رضا جولایی به نوشتن داستان هایی با مضمون تاریخی معروف است، اکثریت قریب به اتفاق آثار او تا به امروز در فضاهای قاجاری نوشته شده شده اند. به تناسب این مسئله، نثر آثار او نیز به سمت وسوی نثرنویسی در این دوره تاریخی متمایل شده است که نشان از تمرکز و غور او روی متون بازمانده از دوره قاجار دارد. جولایی زاده ی تهران است (۱۳۲۹)، تحصیل در دانشگاه را با رشته پزشکی در شیراز آغاز کرد، اما سرانجام ترجیح داد که اقتصاد بخواند و در همین رشته نیز فارغ التحصیل شد. داستان نویسی را از دهه پنجاه با انتشار آثارش در مطبوعات آغاز کرد.

نخستین اثرش مجموعه داستان «حکایت سلسله پشت کمانان» در سال ۱۳۶۰ منتشر شد. مجموعه داستان «تالار طربخانه»، رمان «سوءقصد به ذات همایونی»، مجموعه داستان «جامه به خوناب»، رمان «شب ظلمانی یلدا»، داستان بلند «حدیث دردکشان»، مجموعه داستان «نسترن های صورتی»، مجموعه داستان «باران های سبز»، رمان «سیماب و کیمیایی جان» و ... از دیگر کتاب های او هستند.

آثار جولایی جوایز مهمی را نیز به خود اختصاص داده: «جامه به خوناب» لوح زرین و گواهی افتخار بهترین مجموعه داستان بعد از انقلاب را دریافت کرده؛ «باران سبز» برنده تندیس جایزه ادبی یلدا شده؛ «سیماب و کیمیای جان» تندیس جشنواره ادبی اصفهان را به خود اختصاص داده و «سیماب و کیمیای جان» نیز به مرحله نهایی چهارمین دوره انتخاب کتاب سال منتقدان و نویسندگان مطبوعات سال ۱۳۸۲ راه یافته است.

جولایی از معدود نویسندگانی ست که نثر در داستان هایش از اهمیت کلیدی برخوردار است. بنابراین در کنار محتوا، پختگی زبان و غنای نثر همواره موردتوجه او بوده است. جولایی میانه چندانی با بازی های فرمی ندارد، کمتر به دنبال نوآوری تکنیکی می رود. او در تلاش است داستانش محتوایی غنی داشته و با زبانی فخر و روایتی قدرتمند بیان شود که در این زمینه توفیق های نیز بدست آورده است.

جولایی در برخی از داستان های خود برای نشان دادن بُعد تیره و تار روح آدمی و شرارت های ناخودآگاه انسانی، از فضاهای پررمزوراز طبیعت و مکان های دورافتاده استفاده می کند: «حضور اشباح، هم جواری هنر و مرگ، نبرد انسان بازمان و مواجهه دردناک انسان با تیرگی های درونش» از ویژگی های مضمونی آشنا و مورد تأکید او هستند که در عمده آثارش به اشکال مختلف نمود پیدا کرده اند. 

جولایی در پاره ای از آثارش خواننده را بی آنکه احساس کند به سفری درونی می برد، مکاشفه ای در ضمیر ناخودآگاه او ترتیب می دهد، تا درنهایت به شکلی خودآگاهانه به تیرگی های جنبه درونی خویش آگاه شود. روایت در داستان های جولایی شکلی هنرمندانه دارد، چراکه او با میدان دادن به تخیل خود برای خلق فضاهای منحصربه فرد، مرز رؤیا با واقعیت را در هم می ریزد و در این بین فضای داستانی خاص خود خلق می کند.

تازه ترین اثر رضا جولایی «برکه های باد» که به همت نشر آموت منتشرشده، از ۱۴ داستان کوتاه بانام های: شب هیولا، بعد از ساعت ۱۲:۷، جانور، عمق آیینه، صدای آب های تاریک، ضیافت شب های توفانی، انتهای جاده سبز، شام آخر، غروب مسی، پرواز چهل وپنج، ۲۰ فروردین ۳ بعدازظهر، خواب دریایی، نوروز سال بیست و برکه های باد، تشکیل شده است.

تاریخ برای جولایی بستری بوده تا باواسطه قرار دادن آن، از زمان حاضر سخن بگوید. او دغدغه ها و مسائل فردی و یا جمعی این روزگار را در پرتوی نوری که به ابعاد پنهان تاریخ و تجربه های پیشینیان می تاباند، پیش روی مخاطب می گذارد. 

با این اوصاف، مهم ترین شاخصه ای که کتاب حاضر را از دیگر نوشته های جولایی متمایز می کند، این است که او جز در یک داستان (داستانی که نام کتاب را هم از آن گرفته)، تاریخ را وانهاده و به زمان حال آمده است. 

این تغییر شاید به ظاهر ساده جلوه کند، اما در مورد نویسنده ای همانند رضا جولایی با توجه ویژگی های سبکی او که در بالا مختصراً اشاره شد، متضمن تغییراتی بنیادین است. نثر آثارجولایی به عنوان یکی از وجوه شاخص سبک او تابع دوره ای است که اغلب درباره آن نوشته است. اما در مورد برکه های باد جولایی به ناچار نثر متأثر از نثر دوران قاجار را کنار گذاشته و نثری تازه برای روایت داستان های خود استفاده کرد که صرف نظر از میزان جا افتادن آن در ارتباط با این داستان ها نشان از تبحر او در نثر دارد. 

البته او کوشیده در پرتو این تغییرات نوع رویکرد و نگاهی که همواره در آثارش غالب بوده حفظ کند. بنابراین در این داستان ها نیز تخیل و واقعیت باهم درآمیخته اند؛ از دیگر سو  فضای وهم آلود مورد علاقه ی جولایی در این داستان ها نیز دیده می شود.

اضطراب و وحشت درونی، هویت فردی و اجتماعی انسان و بحران شخصیتی او در زندگی مدرن، تلاش برای بازنمایی وجوه تیره و تاری که در درون آدمی می تواند وجود داشته باشد. کماکان در این داستان ها نیز دیده می شود که نشان از به روز کردن آن ها دارد.

دیگر ویژگی این داستان ها که باعث شده نه فقط در کارنامه جولایی که در فضای ادبی امروز نیز آثاری متمایز باشند این است که نویسندگان نسل امروز برای بیان اضطراب ها و بحران هویتی انسان معاصر داستان هایی در فضای بسته آپارتمانی خلق می کنند. اما جولایی اگر چنین دغدغه هایی را مطرح می کند، در بطن داستان هایی که طبیعت و مهم تر از آن عناصر طبیعی در آن حضور دارند، پیش روی مخاطب می گذارد و همین باعث می شود داستان های این کتاب با وجود ریتم آرامشان متنوع و جذاب باشند.

* معرفی کتاب از الف کتاب