بیوه زیرک

La Vedova Scaltra

کارلو گولدونی

|     کارلو گولدونی در ۲۵ فوریه سال ۱۷۰۷ در ونیز به دنیا آمد. گولدونی فرزند مارگریتا و جولیو گولدونی بود. او از کودکی به تئاتر و کمدین‌ها علاقه داشت. او در ۱۷۲۳ به مدرسه‌ای در پاویا رفت که با مقررات سختگیرانه مذهبی و رهبانی اداره می‌شد. گولدونی که در این سال‌ها نوشتن را آغاز کرده بود، دو سال بعد از وارد شدن به این مدرسه، هجویه‌ای نوشت که در آن به استهزای دختران پاویا پرداخته بود. او به دلیل نوشتن این هجویه از مدرسه اخراج و مجبور شد شهر را ترک کند. به اودینه رفت و در آنجا به تحصیل در رشتۀ حقوق پرداخت و سرانجام در مودنا فارغ‌التحصیل شد. گولدونی سرانجام به ونیز برگشت و به تئاتر رو آورد و به نوشتن نمایشنامه پرداخت. در ۱۷۳۱ پدرش از دنیا رفت. او در 1732 به میلان و سپس به ورونا رفت. در ورونا به کمک جوزپه ایمر به عنوان نویسندۀ کمدی به کار پرداخت و با همسر آینده‌اش نیکولتا کونیو آشنا شد و پس از ازدواج به ونیز بازگشت. در ونیز به کار تئاتر ادامه داد و اصطلاحاً به کمدی مهارت (کمدیا دلارته) پرداخت. گولدونی که بسیار پرکار بود، با آثارش خشم سنت‌گرایان را برانگیخت و انتقادهای تند و تیز آنان را متوجه خود کرد. سرانجام در سال 1762 رنجیده‌خاطر از مجادلات تئوریک و قدرناشناسی مردم به پاریس رفت و تا پاین عمر همان‌جا ماند. گولدونی در سال 1793 در فقر و تنگدستی در پاریس درگذشت.

علی شمس

علی شمس هنرمند نوجوی تئاتری علاوه بر فعالیت‌های مطبوعاتی و اجرایی در حوزه هنر نمایش از سال 1382 تا کنون بیش از ده نمایشنامه تألیف نموده است و در کنار فعالیت به عنوان دستیار کارگردان و بازی در سریال‌های تلویزیونی و نمایش‌های متعددی، بسیاری از نمایشنامه‌های خود را نیز کارگردانی و اجرا کرده است. وی از زمان عزیمتش به ایتالیا جهت ادامه تحصیلات تخصصی در شهر رم علاوه بر برگردان فارسی برخی نمایشنامه‌های ایتالیایی و انتشار دو نمایشنامه گربه در خون خودش و قلعه انسانات خود به زبان ایتالیایی با اجرای نمایشنامه‌های خوتای نامک و قلعه انسانات خود در ایتالیا، نقش مؤثری در معرفی هنر نمایش ایران معاصر در ایتالیا ایفا نموده است. مدیترانه، قلعه انسانات، داستان‌های میان رودان، شبی از شب‌های تهران و شب دشنه‌های بلند از جمله کارهای موفق کارنامه او محسوب می‌شوند. 

|           بیوۀ زیرک از معدود کمدی‌های گولدونی است که در آن حس استقلال‌طلبی و انتخاب‌گر زنانه بر وجه انفعالی شخصیت‌اش در ذائقۀ کمدی رنسانسی پیشی می‌گیرد. این کمدی بستری برای ارائۀ تمنیات پنهان گولدونی و مطرح‌کردن آرزوی دیرین خود یعنی اتحاد ایتالیا و نیز خروج نقش‌های زنانه از دایرۀ کلیشۀ معشوق‌های منفعل و منتظر است. از دیگر خصوصیات این متن باید به حذف ماسک ( که همواره به صورت پیش‌فرض بر صورت بازیگرانِ کمدیادلارته بوده‌است) و ارتقا آن به عنوان عنصری پیش‌برنده در روایت نمایشی اشاره کرد. در اینجا ماسک نه یک صورتک تزیینی و حسب‌عادت که ابزاری برای انتقال قصه و در واقع یک حربۀ تکنیکال است. گولدونی این نمایش را نخستین بار در سال 1752 و در جریان کارناوال سالانۀ شهر ونیز به صحنه می‌برد.

|        کارلو گولدونی متولد 1707 در ونیز و درگذشته به سال 1793 در پاریس است. ولتر او را مولیر ایتالیا می‌نامد. به راستی باید گولدونی را مهم‌ترین کمدی‌نویس تمام رنسانس در ایتالیا دانست. کسی که سنت‌های نمایشی «تئاتر ماسک» را در ریختار نمایشنامه مدون کرد و اصلاحات اساسی‌اش جانی دوباره به کمدیادلارته بخشید. تا امروز و بعد از گذشت بیش از دویست سال از مرگ او صحنه‌های بزرگ تئاتر جهان هیچ‌گاه از آثارش خالی نبوده‌است.

|         مجموعه نمایشنامه‌‌های بیدگل، مجموعه‌‌ای منحصربه فرد از نمایشنامه‌‌هایی است که تا به حال به فارسی ترجمه نشده‌‌اند و یا ترجمۀ مجددی از نمایشنامه‌‌هایی خواهد بود که از هر جهت لزوم ترجمۀ دوبارۀ آن‌ها حس می‌گردد.