مکتب دیکتاتورها

در سال ۱۹۳۹ دو آمریکایی راهی اروپا می شوند تا از تجربه اروپائیان درزمینه ی دیکتاتوری بهره گرفته و حکومتی این چنینی در ولایت خودشان راه بیندازند؛ همانند همه هالوها ماجرا برای این دو جوجه دیکتاتور بسیار جدی ست، آقای دابلیو قرار است رل دیکتاتور را بازی کند و آقای پیکاب مشاور ایدئولوژیک او را. اما چه کسی می تواند به آن ها رمز و راز دیکتاتوری را بیاموزد؟

 

در جستجوی چنین فردی، به هنگام توقف در زوریخ، دربان هتل آن ها را راهنمایی کرده و با این ایده که دشمن دیکتاتوری بهتر از هرکسی می تواند از ماهیت آن رمز گشایی کند؛ این دو را به سراغ یک تبعیدی می فرستد که عمری را در مبارزه با دیکتاتوری گذرانده. به این ترتیب پای راوی نیز به این ماجرا باز می شود و جلسات مباحثه ای سه نفره ترتیب داده می شود تا این دو هالو، حقیقتِ دیکتاتوری را از زبان دشمن آن دریابند.

 

اینیاتسیو سیلونه با چنین ایده ای شرایطی پیش می آورد تا در قالبی داستان گونه، اثری جدلی را درباره دیکتاتوری خلق کند. از این منظر کتاب او یادآور آثار کلاسیکی همانند شهریار ماکیاولی، آثار جدلی ولتر است و ... که با این شیوه نوشته شده اند.

 

در طول جلسات مباحثه ای که در سرتاسر کتاب برگزار می شود، شخصیت اصلی تومازوی کلبی ست که در واقع خود نویسنده را نمایندگی می کند و حرف او را در این جدل ها مطرح می کند. 

 

کتاب ۱۴ فصل دارد و جز فصل نخست که شرح آشنایی و نخستین ملاقات این جمع است، ۱۳ فصل بعدی هرکدام به وجهی از وجوه اساسی حکومت های دیکتاتوری می پردازد و در دل آن نیز به نکاتی جزئی دراین باره اشاره می کند و در اغلب موارد نیز نگاه او طنازانه و پر از کنایه های جذاب است که حاصل در هم آمیختن ماهیت دیکتاتوری و موقعیت کمیک این دو هالو و خیالاتی ست که برای حکومت خود در آمریکا در سر می پرورانند.

 

برخورداری از چنین محتوایی باعث شد، باوجود انتشار مکتب دیکتاتورها در زادگاه خود نویسنده با مشکل و تأخیر روبه رو شود. کتاب حاضر تقریباً همزمان بارمان معروف نان و شراب (دیگر اثر معروف سیلونه)نوشته شد و همچون این رمان نیز برای بار نخست به زبان آلمانی در زوریخ منتشر شد. اما انتشار آن در ایتالیا بیست و چهار سال بعد اتفاق افتاد. 

 

زمان نگارش اثر ۱۹۳۸ و همزمانی آن با قدرت گرفتن دیکتاتورهایی نظیر هیتلر و موسیلینی در اروپا نشان از زمانه شناسی نویسنده و درک این ضرورت که باید پرده از ماهیت چنین موجوداتی برداشت، نوشته شده است. به همین دلیل کتاب مملو است از گوشه کنایه های طنازانه به این دیکتاتورها.

 

مکتب دیکتاتورها را نه می توان یک رمان در شکل متعارف آن محسوب کرد و نه اثر تئوریک درباره دیکتاتوری، به نظر می رسد نویسنده تعمداً با اتخاذ الگویی این چنین برای کتاب خودخواسته است اثری خواندنی و جذاب درباره دیکتاتوری بنویسد. تمهیدی که به لطف زبان آسان و قابل فهم رمان و به خصوص طنز جذاب حاکم بر این مباحثات خواننده را به دنبال خود کشیده و محتوای کتاب را به او منتقل می کند.

 

درباره هنر سنتی سیاست و نارسایی های آن در دوران تمدن توده ای، طرح یک کودتا به دنبال یک انقلاب ناموفق، درباره بی استعدادی هنری دیکتاتور آینده، هنر دودوزه بازی و باورکردن دروغ های خود گفته، درباره کسی که می خواهد دیکتاتور شود و چگونه دموکراسی خود را به تباهی می کشاند... از جمله موضوعاتی هستند که در دستور کار این جلسات سه نفره قرار گرفته و درباره آن ها صحبت می شود و خواننده، از خلال تجزیه و تحلیل هایی که اغلب بر اساس حکومت های روسیه، ایتالیا و آلمان بناشده اند، از نظریات شخصی سیلونه آگاه می شود.

 

سیلونه خود یکی از چهره های شاخص نهضت کمونیستی در ایتالیا بود و در هنگام حکومت فاشیست ها آن را رهبری کرد. نهضت را هنگام دیکتاتوری فاشیست ها نیز رهبری کرد. در زمان استالین، پس از کناره گیری از حزب، خود را «سوسیالیست بدون حزب و مسیحی بدون کلیسا» می نامید.« سیلونه، از خلال گفتگوها و بحث های این اثر، یک موضوع سیاسی و تاریخی را ظاهر می سازد که هم تکنیک کودتا را با هدف های خودکامگی نمایان می سازد، هم هنر بازی دوجانبه و خطر باور داشتن دروغ های خود، و هم تکنیک مدرن القای افکار به توده ها.» 

 

مکتب دیکتاتورها و کدهای مختلفی که از دیکتاتوری به خواننده ارائه میکند، به مثابه راهنمایی در خور تأمل برای شناخت ماهیت دیکتاتوری و فهمِ ساختارهای این چنینی دارد که از دیرباز همین بوده و هست.

* معرفی کتاب از الف کتاب